ከ«ካሩም» ለውጦች መካከል ያለው ልዩነት
ጥNo edit summary |
No edit summary |
||
| መስመር፡ 6፦ | መስመር፡ 6፦ | ||
ከዚህ ጥቂት ዓመታት በኋላ የ[[አካድ]] ንጉሥ [[ታላቁ ሳርጎን]] ኤብላን አጠፋ። ከኋለኛ ዘመን በ[[ኬጥኛ]] በተጻፈ ታሪክ ዘንድ፣ የ[[ቡሩሻንዳ]] ንጉሥ ኑርዳጋል በ''ካሩሞች'' የነበሩትን አካዳዊና አሦራዊ ነጋዴዎች መደብ ስለ በደለ፣ ሳርጎን ደግሞ አናቶሊያን ወረረ። ይህም ድርሰት በ[[አማርና ደብዳቤዎች]] መካከል በ[[አካድኛ]] ተገኘ፤ ቅጂዎቹ ግን በሳርጎን ዘመን ስላልተጻፉ እንደ ታማኝ ታሪክ አይቆጠሩም። |
ከዚህ ጥቂት ዓመታት በኋላ የ[[አካድ]] ንጉሥ [[ታላቁ ሳርጎን]] ኤብላን አጠፋ። ከኋለኛ ዘመን በ[[ኬጥኛ]] በተጻፈ ታሪክ ዘንድ፣ የ[[ቡሩሻንዳ]] ንጉሥ ኑርዳጋል በ''ካሩሞች'' የነበሩትን አካዳዊና አሦራዊ ነጋዴዎች መደብ ስለ በደለ፣ ሳርጎን ደግሞ አናቶሊያን ወረረ። ይህም ድርሰት በ[[አማርና ደብዳቤዎች]] መካከል በ[[አካድኛ]] ተገኘ፤ ቅጂዎቹ ግን በሳርጎን ዘመን ስላልተጻፉ እንደ ታማኝ ታሪክ አይቆጠሩም። |
||
በሐቲ እነዚህ የአሦራውያን ነጋዴ ሠፈሮች ከሐቲ ከተሞች አጠገብ ይመሠረቱ ነበር፤ ቀረጥም ለከተማው ገዢ ያስረክቡ ነበር።<ref>Seton Lloyd : ''Ancient Turkey'' ( Translation: Ender Verinlioğlu) Tubitak, Ankara, 1998 p 18-19</ref> አነስተኛ «መባርቱም» የተባሉት ጣቢያዎች ደግሞ ነበሯቸው። በተለይ 1880- |
በሐቲ እነዚህ የአሦራውያን ነጋዴ ሠፈሮች ከሐቲ ከተሞች አጠገብ ይመሠረቱ ነበር፤ ቀረጥም ለከተማው ገዢ ያስረክቡ ነበር።<ref>Seton Lloyd : ''Ancient Turkey'' ( Translation: Ender Verinlioğlu) Tubitak, Ankara, 1998 p 18-19</ref> አነስተኛ «መባርቱም» የተባሉት ጣቢያዎች ደግሞ ነበሯቸው። በተለይ 1880-1740 እና 1710-1680 ዓክልበ. በጠቅላላ የ''ካሩም''ና የ''መባርቱም'' ቁጥር ምናልባት ፳ ያሕል ነበር። ከነዚህም ውስጥ [[ካነሽ]]፣ [[አንኩቫ]]፣ [[ሐቱሳሽ]] በዋናነት ይጠቀሳሉ። |
||
በዚሁ ዘመን መደበኛ ገንዘብ (መሀልቅ) ገና አልተፈጠረም ነበር። የአሦር ነጋዴዎች [[ወርቅ]] በጅምላ፣ [[ብር (ብረታብረት)|ብር]] ለችርቻሮ ይጠቅማቸው ነበር። የወርቅ ዋጋ ከብር ፰ እጥፍ መሆኑ ተወሰነ። ሆኖም ሌላ የብረታብረት አይነት በአሦርኛ «አሙቱም» ሲባል ይህ ከወርቅም በላይ ውድ ነበር፤ ከብር ፵ ጊዜ ተላቀ። «አሙቱም» ምናልባት ያንጊዜ ትኩስ ግኝት የነበረ [[ብረት]] ሊሆን ይቻላል። እነዚህ የአሦር ነጋዴዎች በተለይም [[ቆርቆሮ]]ና [[ልብስ]] ለሐቲ ሰዎች ይሸጡ ነበር። ከሐቲ አገር ካስወጡአቸው ውጤቶች መካከል ከሁሉ አይነተኛ የሆነው [[መዳብ]] ነበረ።<ref>Ekrem Akurgal: ''Anadolu Kültür Tarihi'',Tubitak, Ankara,2000 ISBN 975-403-107-X p 40-41</ref> |
በዚሁ ዘመን መደበኛ ገንዘብ (መሀልቅ) ገና አልተፈጠረም ነበር። የአሦር ነጋዴዎች [[ወርቅ]] በጅምላ፣ [[ብር (ብረታብረት)|ብር]] ለችርቻሮ ይጠቅማቸው ነበር። የወርቅ ዋጋ ከብር ፰ እጥፍ መሆኑ ተወሰነ። ሆኖም ሌላ የብረታብረት አይነት በአሦርኛ «አሙቱም» ሲባል ይህ ከወርቅም በላይ ውድ ነበር፤ ከብር ፵ ጊዜ ተላቀ። «አሙቱም» ምናልባት ያንጊዜ ትኩስ ግኝት የነበረ [[ብረት]] ሊሆን ይቻላል። እነዚህ የአሦር ነጋዴዎች በተለይም [[ቆርቆሮ]]ና [[ልብስ]] ለሐቲ ሰዎች ይሸጡ ነበር። ከሐቲ አገር ካስወጡአቸው ውጤቶች መካከል ከሁሉ አይነተኛ የሆነው [[መዳብ]] ነበረ።<ref>Ekrem Akurgal: ''Anadolu Kültür Tarihi'',Tubitak, Ankara,2000 ISBN 975-403-107-X p 40-41</ref> |
||
በሐቲ ዙሪያ ያሉት ከተማ-አገራት ሲወዳደሩ ሲታገሉ አንዳንዴ ለንግድ አስጊ ሁኔታ ይፈጥር ነበር። በ1740 ዓክልበ. ግድም ዋናው የካነሽ ካሩም ተቃጠለ፤ ይህን ያደረገው የ[[ዛልፓ]] (በ[[ጥቁር ባሕር]] ዳር) ንጉሥ [[ኡሕና]] ይታስባል። የ[[ኩሻራ]] ንጉሥ [[ፒጣና]] በ1710 ዓክልበ. አካባቢ ካነሽን ይዞ በልጁ [[አኒታ]] መንግሥት የአሦራውያን ነጋዴዎች ሊመለሱ ቻሉ። የአኒታም መንግሥት [[የኬጥያውያን መንግሥት]] መንስኤ ነበር። በኋላ ካነሽ ለአላሕዚና ንጉሥ ዙዙ ወደቀ፣ <ref>''The Oxford Handbook of Ancient Anatolia'', 2011 p. 76, 588</ref> በአሦርም ብሔራዊ ጦርነት በደረሰው ወቅት ''ካሩሞቹ'' ከአናቶሊያ ጠፉ። |
|||
== ዋቢ ምንጮች == |
== ዋቢ ምንጮች == |
||
እትም በ17:09, 10 ጁላይ 2014
ካሩም በጥንት (2150-1680 ዓክልበ. ያሕል) የአሦር ሰዎች በውጭ አገራት በተለይ በሐቲ (አናቶሊያ) ያቋቋሙት የንግድ ሠፈሮች ነበሩ።
በኤብላ ጽላቶች መካከል አንዱ ሰነድ ከኤብላ (በሶርያ) እና ከአሹር (ወይም ከአባርሳል?) መካከል የተዋወለ ውል ሲሆን በዚህ ውል አሹር በኤብላ ግዛት ውስጥ ካሩም ለማስተዳደር ፈቃድ አገኘ።
ከዚህ ጥቂት ዓመታት በኋላ የአካድ ንጉሥ ታላቁ ሳርጎን ኤብላን አጠፋ። ከኋለኛ ዘመን በኬጥኛ በተጻፈ ታሪክ ዘንድ፣ የቡሩሻንዳ ንጉሥ ኑርዳጋል በካሩሞች የነበሩትን አካዳዊና አሦራዊ ነጋዴዎች መደብ ስለ በደለ፣ ሳርጎን ደግሞ አናቶሊያን ወረረ። ይህም ድርሰት በአማርና ደብዳቤዎች መካከል በአካድኛ ተገኘ፤ ቅጂዎቹ ግን በሳርጎን ዘመን ስላልተጻፉ እንደ ታማኝ ታሪክ አይቆጠሩም።
በሐቲ እነዚህ የአሦራውያን ነጋዴ ሠፈሮች ከሐቲ ከተሞች አጠገብ ይመሠረቱ ነበር፤ ቀረጥም ለከተማው ገዢ ያስረክቡ ነበር።[1] አነስተኛ «መባርቱም» የተባሉት ጣቢያዎች ደግሞ ነበሯቸው። በተለይ 1880-1740 እና 1710-1680 ዓክልበ. በጠቅላላ የካሩምና የመባርቱም ቁጥር ምናልባት ፳ ያሕል ነበር። ከነዚህም ውስጥ ካነሽ፣ አንኩቫ፣ ሐቱሳሽ በዋናነት ይጠቀሳሉ።
በዚሁ ዘመን መደበኛ ገንዘብ (መሀልቅ) ገና አልተፈጠረም ነበር። የአሦር ነጋዴዎች ወርቅ በጅምላ፣ ብር ለችርቻሮ ይጠቅማቸው ነበር። የወርቅ ዋጋ ከብር ፰ እጥፍ መሆኑ ተወሰነ። ሆኖም ሌላ የብረታብረት አይነት በአሦርኛ «አሙቱም» ሲባል ይህ ከወርቅም በላይ ውድ ነበር፤ ከብር ፵ ጊዜ ተላቀ። «አሙቱም» ምናልባት ያንጊዜ ትኩስ ግኝት የነበረ ብረት ሊሆን ይቻላል። እነዚህ የአሦር ነጋዴዎች በተለይም ቆርቆሮና ልብስ ለሐቲ ሰዎች ይሸጡ ነበር። ከሐቲ አገር ካስወጡአቸው ውጤቶች መካከል ከሁሉ አይነተኛ የሆነው መዳብ ነበረ።[2]
በሐቲ ዙሪያ ያሉት ከተማ-አገራት ሲወዳደሩ ሲታገሉ አንዳንዴ ለንግድ አስጊ ሁኔታ ይፈጥር ነበር። በ1740 ዓክልበ. ግድም ዋናው የካነሽ ካሩም ተቃጠለ፤ ይህን ያደረገው የዛልፓ (በጥቁር ባሕር ዳር) ንጉሥ ኡሕና ይታስባል። የኩሻራ ንጉሥ ፒጣና በ1710 ዓክልበ. አካባቢ ካነሽን ይዞ በልጁ አኒታ መንግሥት የአሦራውያን ነጋዴዎች ሊመለሱ ቻሉ። የአኒታም መንግሥት የኬጥያውያን መንግሥት መንስኤ ነበር። በኋላ ካነሽ ለአላሕዚና ንጉሥ ዙዙ ወደቀ፣ [3] በአሦርም ብሔራዊ ጦርነት በደረሰው ወቅት ካሩሞቹ ከአናቶሊያ ጠፉ።
ዋቢ ምንጮች
- ^ Seton Lloyd : Ancient Turkey ( Translation: Ender Verinlioğlu) Tubitak, Ankara, 1998 p 18-19
- ^ Ekrem Akurgal: Anadolu Kültür Tarihi,Tubitak, Ankara,2000 ISBN 975-403-107-X p 40-41
- ^ The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, 2011 p. 76, 588