Jump to content

ምንምነታዊነት

ከውክፔዲያ
Diagram with the texts "nihilism", "meaning", "morality", and "knowledge", together with arrows
የተለያዩ የምንምነታዊነት ዓይነቶች እንደ ከፍተኛ ትርጉም፣ ሥነ ምግባር እና እውቀት ያሉ ልዩ ልዩ የሕልውና ገጽታዎችን ውድቅ ያደርጋሉ።

ምንምነታዊነት[lower-alpha 1] የፍልስፍናዊ እይታዎች ቤተሰብ ነው፣ ሕይወት ትርጉም የለሽ እንደሆነ፣ የሥነ ምግባር እሴቶች መሠረተ ቢስ እንደሆኑ፣ ወይም ዕውቀት የማይቻል እንደሆነ የሚከራከር ነው። በመሆኑም፣ እንደነዚህ ያሉት አመለካከቶች የአንዳንድ ሐሳቦችን መሠረት አይቀበሉም። ምንምነታዊ እይታዎች ሥነ-ምግባርን፣ የእሴት ንድፈ-ሐሳብን፣ ሥነ-ዕውቀትን እና ሜታፊዚክስን ጨምሮ በርካታ የፍልስፍና ቅርንጫፎችን ያጠቃልላሉ። ምንምነታዊነት በምዕራባዊው ዓለም ዘመናዊነትን የወረረ ሰፊ ባህላዊ ክስተት ወይም ታሪካዊ እንቅስቃሴ ተብሎም ይገለጻል። ህልውናዊ ምንምነታዊነት ሕይወት በመሠረቱ ትርጉም የለሽ እንደሆነች እና ከፍ ያለ ዓላማ እንደሌላት ያረጋግጣል። ሁሉም ግላዊ እና ማኅበራዊ ስኬቶች በመጨረሻ ዓላማ ቢስ መሆናቸውን በመጠቆም፣ ወደ ግዴለሽነት፣ ተነሳሽነት ማጣት፣ እና ህልውናዊ ቀውሶች ሊመራ ይችላል። ለዚህ ምላሽ፣ አንዳንድ ፈላስፎች ከዓለማዊ ጉዳዮች መራቅን ሲጠቁሙ፣ ሌሎች ደግሞ እሴቶችን ለማግኘት ወይም ለመፍጠር ይጥራሉ። ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት፣ ተዛማጅ እይታ ሲሆን፣ የሥነ-ምግባር ተጨባጭ ሕልውናን በመካድ፣ የሞራል ምዘናዎች እና ልምዶች በውጫዊ እውነታ ውስጥ ምንም መሠረት በሌላቸው በተሳሳቱ ግምቶች ላይ የተመሰረቱ ናቸው በማለት ይከራከራል። በሥነ-ዕውቀት ወይም በእውቀት ንድፈ-ሐሳብ፣ ምንምነታዊነት ዕውቀትን እና እውነትን ይሞግታል። በተዛማጅነት መሠረት፣ ዕውቀት፣ እውነት ወይም ትርጉም ለተወሰኑ ግለሰቦች ወይም ባህላዊ ሁኔታዎች አመለካከቶች ተዛማጅ ናቸው። ይህ ደግሞ የትኛው አመለካከት በመጨረሻ ትክክል እንደሆነ ለመገምገም የሚያስችል ገለልተኛ ማዕቀፍ እንደሌለ ያመለክታል። ጠያቂ ትርጓሜዎች ከዚህ አልፈው የዕውቀት ወይም የእውነት ሕልውናን ሙሉ በሙሉ ይክዳሉ። በሜታፊዚክስ፣ አንዱ የኒሂሊዝም ዓይነት አጽናፈ ዓለም ምንም ዓይነት ቁስ ሳይኖር ባዶ ሊሆን ይችል ነበር ይላል። ይህ አመለካከት ለምን የሆነ ነገር ከምንም ይልቅ አለ ለሚለው ጥያቄ መሠረታዊ ምክንያት የለም ብሎ ይይዛል። ክፍለ-ሙሉ ምንምነታዊነት እንደ አንደኛ ደረጃ ቅንጣቶች ያሉ ቀላል ቁሶች ብቻ አሉ እንጂ እንደ ጠረጴዛ ያሉ የተዋቀሩ ቁሶች የሉም ብሎ ያረጋግጣል። ሥነ-ፍጥረት ምንምነታዊነት እውነታው የማይታወቅ እና ለሰው ልጅ ግንዛቤ ግዴለሽ ነው የሚል አመለካከት ነው። ሌሎች ምንምነታዊ አቋሞች ፖለቲካዊ፣ ትርጉማዊ፣ ሎጂካዊ እና ፈዋሽነት አልባ ምንምነታዊነት ያካትታሉ። የምንምነታዊነት አንዳንድ ገጽታዎች በጥንታዊ ፍልስፍና ውስጥ የተመሰረቱ እምነቶችን፣ እሴቶችን እና ልምዶችን በመቃወም መልክ ሥር አላቸው። ሆኖም፣ ምንምነታዊነት በዋነኛነት ከዘመናዊነት ጋር የተቆራኘ ሲሆን፣ በ18ኛውና በ19ኛው መቶ ክፍለ ዘመን በተለይም በጀርመን እና በሩሲያ በፍሬድሪክ ሄይንሪች ጃኮቢ እና ኢቫን ቱርጌኔቭ ሥራዎች አማካኝነት ብቅ ብሏል። በፍሬድሪክ ኒቼ አስተሳሰብ ውስጥ ግንባር ቀደም ቦታን የያዘ ሲሆን፣ ኒቼ ምንምነታዊነትን ሰዎች በዓለማዊነት ምክንያት ሕይወታቸውን የሚመሩባቸውን እሴቶችና ሃሳቦች የሚያጡበት ሰፊ የባህል አዝማሚያ እንደሆነ ተረድቶታል። በ20ኛው ክፍለ ዘመን፣ ምንምነታዊ ጭብጦች በዳዳኢዝም፣ በህልውናዊ ፍልስፍና እና በድህረ-ዘመናዊ ፍልስፍና ውስጥ ተዳስሰዋል።

ፍቺ ፣ ተዛማጅ ቃላት እና ሥርወ-ቃል

[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

ምንምነታዊነት[lower-alpha 2] የሕልውና አንዳንድ ገጽታዎችን የሚክዱ ወይም የማይቀበሉ እይታዎች ቤተሰብ ነው።[1] የተለያዩ ምንምነታዊነት ቅርጾች የእውነታን የተለያዩ ገጽታዎች ይክዳሉ። ለምሳሌ፣ ህልውናዊ ምንምነታዊነት ሕይወት ከፍ ያለ ትርጉም እንዳለው ሲክድ፣ ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት ደግሞ የሥነ-ምግባራዊ ክስተቶች ሕልውናን አይቀበልም። በተመሳሳይ፣ ሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነት የተጨባጭ ዕውቀትን ዕድል ጥያቄ ውስጥ ሲያስገባ፣ ፖለቲካዊ ምንምነታዊነት ደግሞ የተመሰረቱ የፖለቲካ ተቋማት መጥፋትን ይደግፋል።[2] የኒሂሊዝም ትክክለኛ ትርጉም አከራካሪ ሲሆን፣ በሥነ ምግባር፣ የእሴት ንድፈ ሐሳብ፣ ሥነ-ዕውቀት እና ሜታፊዚክስ ባሉ የተለያዩ የፍልስፍና ቅርንጫፎች የሚጠኑ ሰፋ ያሉ ርዕሰ ጉዳዮችን የሚሸፍኑ ሌሎች ብዙ ትርጓሜዎች እና የኒሂሊዝም ዓይነቶች ቀርበዋል።[3]

ከፍልስፍናዊ ንድፈ-ሐሳቦች በተጨማሪ፣ ምንምነታዊነት ሰፋ ያለ ባህላዊ ክስተት ወይም ታሪካዊ እንቅስቃሴን ሊያመለክት ይችላል። በዚህ አውድ፣ በዋነኛነት ከምዕራባዊው ዓለም ዘመናዊነት ጋር የተቆራኘ ሲሆን፣ በተመሰረቱ ደንቦች እና እሴቶች ላይ በጥልቅ ጥርጣሬ፣ ከግዴለሽነት፣ ከተስፋ መቁረጥ እና ከዓላማ ማጣት ጋር ይገለጻል።[4] ከአካዳሚያዊ ውይይት ውጪ፣ ምንምነታዊነት የሚለው ቃል በአጠቃላይ ቋንቋ ውስጥ አሉታዊ፣ አጥፊ ወይም ፀረ-ማኅበራዊ አመለካከቶችን ለመግለጽ በአነስተኛ ትርጉም ጥቅም ላይ ይውላል፤ ይህም አንድ ሰው ስለ አንድ የተወሰነ ጉዳይ ግድ እንደሌለው ይገልጻል። ለምሳሌ፣ ወግ አጥባቂዎች እድገትን ባለማድነቅ ምንምነታዊ ተብለው ሊሰየሙ ይችላሉ፣ ሂደት ደጋፊዎች ደግሞ የተመሰረቱ ደንቦችን ባለማክበር እንደዚያ ሊገለጹ ይችላሉ።[5]

የጨለማ ካፖርት የለበሰ፣ ወርቃማ ጥልፍ ያለው እና እጆቹ የተጣመሩ ሰው የዘይት ሥዕል
ፍሬድሪክ ሄይንሪች ጃኮቢ ምንምነታዊነት የሚለውን ቃል እንደ ፍልስፍናዊ ጽንሰ-ሐሳብ ፈጠረ።[6]

ምንምነታዊነት ከዓለም ጋር ባላቸው ተስፋ የመቁረጥ አመለካከቶች ማለትም እንደ ተስፋ አስቆራጭነት፣ ምክነብሲ፣ ህልውናዊነት፣ ንቄታዊነት እና ግዴለሽነት ካሉ አመለካከቶች ጋር በቅርብ የተቆራኘ ነው። ምንም እንኳን የእነዚህ ቃላት ትርጉሞች ቢደራረቡም፣ የተለያዩ ፍቺዎች አሏቸው እና አንዱ አንዱን የግድ አያመለክትም።[7] ተስፋ አስቆራጭነት (ብሩህ ተስፋን) በመቃወም፣ በመጥፎ ውጤቶች ላይ ያተኮረ አሉታዊ አመለካከት ሲሆን በተስፋ ቢስነት የሚታወቅ ነው። ከአንድ ትርጓሜ አንጻር ከምንምነታዊነት ያለው ቁልፍ ልዩነት ተስፋ አስቆራጮች ዓለም በመሠረቱ መጥፎ እንደሆነች ሲያዩ፣ ምንምነታውያን ደግሞ ምንም አዎንታዊም ሆነ አሉታዊ ትርጉም እንዳይኖራት ይክዳሉ።[8] ምክነብሲ (Absurdism) ሕይወት ትርጉም የለሽ ብቻ ሳይሆን፣ ልክ እንደ ህልውናዊ ምንምነታዊነት እንደሚለው፣ ምክነብሲ (Absurd) ነው ብሎ ይከራከራል። በአጠቃላይ ትርጉም በሌለው አጽናፈ ዓለም ውስጥ ትርጉም ለማግኘት በሚደረጉ ተቃራኒ ሙከራዎች የሚመጣውን ምክነብሲነት ይመረምራል።[9] ህልውናዊነት የሰውን ሁኔታ በጭንቀት፣ በሞት፣ በነጻነት እና ትክክለኛነት ባሉ ርዕሰ ጉዳዮች በመቃኘት፣ ምክነብሲ እና ምንምነታዊ አመለካከቶችን የሚመለከት የፍልስፍና ባህል ነው።[10] ንቄታዊነት (Cynicism) የሌሎች ሰዎችን ወይም የኅብረተሰብን ዓላማዎች በአጠቃላይ የመጠራጠር አመለካከት ነው።[11] ግዴለሽነት አንድ ሰው ስለ ነገሮች የማይጨነቅበት የየአእምሮ ሁኔታ ሲሆን፣ በግዴለሽነት እና በፍላጎትና በስሜት ማጣት የሚታወቅ ነው።[12]

ምንምነታዊነት የሚለው ቃል ምንም የሚል ትርጉም ካለው ላቲንኛ ቃል nihil እና አስተሳሰብን ከሚያመለክተው ቅጥያ -ism የተዋቀረ ነው። የቃሉ የጥሬ ትርጉም የምንም አስተሳሰብ ወይም የመካድ አስተሳሰብ ሲሆን፣ ይህ ደግሞ እንደ አጠፋ እና ምንምነት ባሉ ቃላት ውስጥ ይንጸባረቃል።[13] ቃሉ በ18ኛው ክፍለ ዘመን በጀርመን ውስጥ ብቅ አለ፤ መጀመሪያ ላይ እንደ ሥነ-ጽሑፍ ቃል፣ በኋላም ፍሬድሪክ ሄይንሪች ጃኮቢ ትርጉምን ወይም ሕልውናን የሚክድ ፍልስፍናዊ አስተሳሰብን ለመተቸት ጽንሰ-ሐሳቡን እንደፈጠረው የፍልስፍና ጽንሰ-ሐሳብ ሆኖ አገልግሏል።[14] በእንግሊዝኛ ለመጀመሪያ ጊዜ ጥቅም ላይ የዋለው በ1810ዎቹ ነው።[15] ቃሉ በ19ኛው ክፍለ ዘመን በሩሲያ ውስጥ በኢቫን ቱርጌኔቭ ልቦለድ አባቶችና ልጆች እና በየሩሲያ ምንምነታዊነት እንቅስቃሴ አማካኝነት ተወዳጅነትን አገኘ። በ20ኛው ክፍለ ዘመን ደግሞ የፍሬድሪክ ኒቼ ሥራዎችን ተከትሎ ለእርሱ ያለው ፍላጎት በሰፊው የጨመረ ሲሆን፣ ትርጉሙም ሰፋ ያለ የፍልስፍና እና የባህል ክስተቶችን ለመሸፈን ተስፋፋ።[16]

የስነምግባር እና የእሴት ጽንሰ-ሀሳብ

[ለማስተካከል | ኮድ አርም]
ወፍራም ፂም ያለው፣ ጥቁር ልብስ ለብሶ እና ጭንቅላቱን በእጁ ላይ የተደገፈ ሰው የሚያሳይ ጥቁር እና ነጭ ፎቶ
ፍሬድሪክ ኒቼ ምንምነታዊነትን "ከፍተኛ እሴቶች ራሳቸውን ዋጋ የሚያሳጡበት" ሂደት እንደሆነ ገልጿል።[17]

በሥነ ምግባር እና የእሴት ንድፈ-ሐሳብ መስኮች ውስጥ ያሉ የኒሂሊዝም ዓይነቶች የእሴቶችን፣ የሥነ-ምግባርን እና የሕይወትን ትርጉም ሕልውና ይጠይቃሉ።[18]

ህልውናዊ ምንምነታዊነት ህልውናዊ ምንምነታዊነት ሕይወት ትርጉም የለሽ እንደሆነች ያረጋግጣል። በአንዳንድ ሰዎች ሕይወት ውስጥ ትርጉም ማግኘት ባለመቻሉ ብቻ የተገደበ ሳይሆን፣ የሰው ልጅ ሕልውና በአጠቃላይ ወይም ዓለም በሙሉ ከፍ ያለ ዓላማ እንደሌለው የሚገልጽ ሰፊ ክርክር ያቀርባል። ይህ አመለካከት በቅንነት ትርጉም ያለው ሕይወት መኖር እንደማይቻል፣ መኖሩን ለመቀጠል ከፍ ያለ ምክንያት እንደሌለ፣ እና ሁሉም ጥረቶች፣ ስኬቶች፣ ደስታዎች እና መከራዎች በመጨረሻ ዓላማ ቢስ እንደሆኑ ይጠቁማል።[19]

ሰዎች ብዙውን ጊዜ ዓላማን በአእምሯቸው ይዘው ስለሚሠሩ፣ አንዳንዴም ሕይወታቸውን ትርጉም ያለው ለማድረግ በሚል ግልጽ ግብ ስለሚንቀሳቀሱ፣ ህልውናዊ ምንምነታዊነት የተለያዩ ተግባራዊ አንድምታዎች አሉት። በውጤቱም፣ ከፍ ያለ ትርጉም ወይም ዓላማ እንደሌለ ማመን ግዴለሽነትን፣ ተነሳሽነት ማጣትን እና ጭንቀትን ሊያስከትል ይችላል። በከፋ ሁኔታ፣ ይህ ወደ ድብርት እና ተስፋ መቁረጥ ሊያመራ ወይም ህልውናዊ ቀውስን ሊያስነሳ ይችላል።[20][lower-alpha 3] እንደ ማርቲን ሃይዴገር ያሉ አንዳንድ ፈላስፎች ከመረታ ጋር ያለውን ግንኙነት በማጉላት፣ በዚህ ስሜት ውስጥ የሚታየው የተሳትፎ እና የግብ እጦት ሕይወትን ዓላማ የለሽ አድርጎ እንደሚያሳይ ይከራከራሉ።[22]

መነጽር ያደረገ፣ ጥቁር ልብስና ክራባት የለበሰ ሰው ጥቁር እና ነጭ ፎቶ
ዣን ፖል ሳርተር የህልውናዊ ምንምነታዊነትን ችግር ከግምት ውስጥ በማስገባት ሰዎች ራሳቸውን እና እሴቶቻቸውን በመፍጠር ሕይወታቸውን ትርጉም ያለው ማድረግ እንደሚችሉ ሐሳብ አቅርቧል።[23]

ለህልውናዊ ምንምነታዊነት የተለያዩ ሊሆኑ የሚችሉ ምላሾች ቀርበዋል።[24] በየሕንድ ፍልስፍና ተመስጦ፣ አርተር ሾፐንሃወር ተስፋ አስቆራጭ እና አስኬቲካዊ ምላሽ በመጠቆም፣ ፍላጎቶችን በመተው እና ሕይወትን ማረጋገጥ በማቆም ከዓለም መራቅን ይደግፋሉ።[25] ፍሬድሪክ ኒቼ ምንምነታዊነትን ለማሸነፍ እና በአረጋጋጭ የሕይወት አመለካከት ለመተካት በማሰብ የኒሂሊዝምን አጥፊ ኃይል በመጠቀም የተመሰረቱ ሃሳቦችን እና እሴቶችን እንደገና ለመተርጎም ወይም ለመገምገም ፈልጓል።[26][lower-alpha 4] ዣን-ፖል ሳርተር የዓለም ትርጉም ማጣትን ከግምት ውስጥ ሳያስገባ ሰዎች በሚያደርጓቸው ነጻ ምርጫዎች የራሳቸውን እሴቶች መፍጠር እንደሚችሉ ጠቁሟል። አልቤር ካሙ ራስን የማጥፋትን ዕድል ከግምት ውስጥ ካስገባ በኋላ፣ ግለሰቦች ትርጉም የለሽነትን በመቃወም የሚገለጹበትን አመጸኛ አመለካከት ይልቁንስ ደግፏል።[28] ሌሎች ምላሾች የፖለቲካ ሥልጣንን እና ማኅበራዊ ተቋማትን በአመፅ ለመናድ ያለመ አጥፊ አመለካከት፣ ትክክለኛ የትርጉም ምንጮችን በመለየት ምንምነታዊነትን ለማዳከም የሚደረጉ ሙከራዎች፣ እና ስሜታዊ ተስፋ መቁረጥ ወይም ዝም ብሎ መቀበልን ያካትታሉ።[29]

ለህልውናዊ ምንምነታዊነት የሚቀርቡ ክርክሮች እና መቃወሚያዎች በአካዳሚያዊ ውይይት ውስጥ ይዳሰሳሉ። ከሥነ-ዓለማዊ እይታ የሚቀርቡ ክርክሮች የሰው ልጅ ሕልውና በአጠቃላይ የጽንፈ ዓለም ትንሽ እና ኢምንት ገጽታ መሆኑን፣ ጽንፈ ዓለሙም ለሰው ልጅ ጭንቀቶችና ምኞቶች ግድ እንደሌለው ያረጋግጣሉ። ይህ አመለካከት ከአምላክ የለሽ እይታ ጋር የተጣጣመ ሲሆን፣ ያለ አምላክ፣ ከተፈጥሮ ዓለም በላይ የሆኑ ከፍ ያሉ እሴቶች ምንጭ የለም ይላል። ሌላው አመለካከት ትርጉም የለሽ የሆነውን መከራ እና ዓመፅ መስፋፋት የሚያጎላ ሲሆን፣ የደስታን ጊዜያዊነት ያጎላል። አንዳንድ ንድፈ-ሐሳቦች ይህን አመለካከት ከሰው ልጅ ሞት ጋር በማያያዝ፣ የሞት የማይቀር መሆኑ ሁሉንም የሰው ልጅ ስኬቶች ጊዜያዊ እና በመጨረሻም ከንቱ ያደርጋቸዋል ብለው ይጠቁማሉ።[30] ከባዮሎጂ አንፃር የሚቀርብ የተለየ አመለካከት ሕይወት የሚመራው በትልቅ ደረጃ በዓይነ ስውር ተፈጥሯዊ ምርጫ እና በግለሰብ ደረጃ ደግሞ የተወለዱ ፍላጎቶች እርካታ ነው በማለት፣ ከሁለቱም አንዳቸውም ቢሆኑ ከፍ ያለ ዓላማ እንደሌላቸው ይከራከራል።[31] ጉዳይ ጠባቂዎች ደግሞ በተቃራኒው የሁሉም የእሴት ልምዶች ግላዊ ተፈጥሮ ላይ ያተኩራሉ፣ ይህም ምንም ዓይነት ተጨባጭ መሠረት እንደሌላቸው ያረጋግጣሉ።[32]

የህልውናዊ ምንምነታዊነት ተቃዋሚዎች ለእነዚህ መግለጫዎች የመልስ ክርክሮችን አቅርበዋል። ለምሳሌ፣ አንዳንዶች ሕይወት በዋነኛነት በመከራ፣ በዓመፅ እና በሞት የሚታወቅ ነው የሚለውን ተስፋ አስቆራጭ አመለካከት በመቃወም፣ እነዚህ አሉታዊ ክስተቶች በደስታ እና በፍቅር ባሉ አዎንታዊ ልምዶች ሚዛን እንደሚጠበቁ ይናገራሉ።[33] ብዙ ምንምነታዊ ያልሆኑ የሕይወት ትርጉም ንድፈ-ሐሳቦች በአካዳሚያዊ ውይይት ውስጥ ይመረመራሉ። ከተፈጥሮ በላይ የሆኑ አመለካከቶች ትርጉም ምንጭ አድርገው በእግዚአብሔር ወይም በነፍስ ላይ ያተኩራሉ። ተፈጥሮአዊ አመለካከቶች ደግሞ በተቃራኒው ግላዊ ወይም ተጨባጭ እሴቶች በአካላዊው ዓለም ውስጥ የተፈጠሩ ናቸው ብለው ያረጋግጣሉ። እነዚህም እንደ ነጻነትን መጠቀም፣ ለአንድ ዓላማ ራስን መስጠት፣ ሰብአዊነትን መከተል እና በአዎንታዊ ማኅበራዊ ግንኙነቶች ውስጥ መሳተፍ ባሉ የሰው ልጆች በንቃት ትርጉም በሚያገኙባቸው መስኮች ላይ የሚደረጉ ውይይቶችን ያካትታሉ።[34]

ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት

መለጠፊያ:Main ከህልውናዊ ምንምነታዊነት በተቃራኒ፣ ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት ከፍ ያለ ትርጉም ወይም ዓላማን ሳይሆን በተለየ ሁኔታ በሥነ-ምግባራዊ ክስተቶች ላይ ያተኩራል። በሰፊው ቅርጹ፣ ምንም ዓይነት የሥነ-ምግባር እውነታዎች የሉም የሚል የሜታ-ሥነ-ምግባራዊ እይታ ነው። ሥነ ምግባር የለሽነት እና የስህተት ንድፈ ሐሳብ ተብሎም የሚጠራ ሲሆን፣ በዚህ ስያሜ ሥር የተመደቡት ንድፈ-ሐሳቦች እና ልምምዶች ከእውነታው ጋር ምንም ዓይነት መሠረታዊ ግንኙነት በሌላቸው በተሳሳቱ ግምቶች ላይ የተመሰረቱ ናቸው በማለት የሥነ-ምግባርን ተጨባጭ ሕልውና ይክዳል።[35]

በተግባር ደረጃ፣ እንደ ኒቼ ያሉ አንዳንድ ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታውያን፣ ሥነ-ምግባራዊ ግዴታዎች ከሌሉ፣ ማንኛውም ነገር ይፈቀዳል ብለው በመግለጽ ሰዎች በሚፈልጉት መንገድ መሥራት እንደሚፈቀድላቸው ይጠቁማሉ። ሌሎች ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታውያን ግን ይህንን ድምዳሜ አይቀበሉም እና የሥነ-ምግባር መካድ ሥነ-ምግባራዊ ግዴታዎችን (ሰዎች እንዲሠሩ የሚጠበቅባቸውን) ብቻ ሳይሆን ሥነ-ምግባራዊ ፈቃዶችን (ሰዎች እንዲሠሩ የተፈቀደላቸውን) ጭምር እንደሚነካ ይከራከራሉ።[36]አክሲዮሎጂያዊ ምንምነታዊነት፣ ተዛማጅ እይታ ሲሆን፣ የእሴቶችን ሕልውና በአጠቃላይ ይሞግታል። ይህ መካድ በሥነ-ምግባር እሴቶች ብቻ የተገደበ ሳይሆን እንደ ውበት ነክ እና ሃይማኖታዊ እሴቶች ያሉ ሌሎች ዓይነቶችን ይመለከታል።[37] ለሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት ከሚቀርቡት ክርክሮች አንዱ የሥነ-ምግባራዊ ባሕርያት ባላቸው እንግዳ ተፈጥሮ ምክንያት እንደ ቅርፅና መጠን ያሉ እውነታዎችን ከመግለጽ ይልቅ ምን መደረግ እንዳለበት ስለሚያዝዙ የሉም ብሎ ይጠቁማል። የሳይንስ መሠረት ያላቸው የዚህ እይታ ስሪቶች ሳይንሳዊ ምርምር ተጨባጭ የሥነ-ምግባር እውነታዎችን እንደማይገልጽ ወይም የሰው ልጆች የሥነ-ምግባር ዕውቀት ምንጭ እንደሌላቸው ይይዛሉ። ለሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት የሚቀርብ ተዛማጅ ክርክር በሥነ-ምግባራዊ ምዘናዎች ላይ ባሉ ባህላዊ ገጽታዎች እና የሥነ-ምግባር አለመግባባቶችን በመፍታት ላይ ባሉ ችግሮች ላይ ያተኩራል።[38] ሌላኛው የአስተሳሰብ መስመር ደግሞ የሥነ-ምግባርን የዝግመተ ለውጥ መነሻ በማጉላት፣ በጥልቀት ያለ ሜታፊዚካዊ መሠረት የሌለው የተፈጥሮ ምርጫ ውጤት ብቻ እንደሆነ ይመለከተዋል።[39] ሥነ-ምግባራዊ ተጨባጭነት ደጋፊዎች ለሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት ተቃውሞዎችን አቅርበዋል። ተፈጥሮአዊነት ደጋፊዎች የሥነ-ምግባር እውነታዎች የተፈጥሮ ዓለም አካል እንደሆኑ እና በተጨባጭ ሊታዩ እንደሚችሉ ይከራከራሉ።

ተፈጥሮአዊ ያልሆኑት ደግሞ የሥነ-ምግባር ክስተቶች ከተፈጥሯዊ ክስተቶች የተለዩ ናቸው፣ ነገር ግን እውነተኛ ናቸው ብለው ያቀርባሉ።[40] አመክንዮአዊ ፈላስፎች የሥነ-ምግባር እምነቶች በተግባራዊ ልምድ እና በዕለት ተዕለት አስተሳሰብ ውስጥ በጥልቅ የተካተቱ በመሆናቸው፣ የሥነ-ምግባር እውነታዎችን ሙሉ በሙሉ መካድ እምነት የሚጣልበት አይደለም ይላሉ። ተመሳሳይ ተቃውሞ ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት የማይጣጣም እና በሥነ-ምግባራዊ ቋንቋ አለመግባባት ላይ የተመሰረተ ነው ብሎ ያረጋግጣል። አንዳንድ ተቺዎች በእውነት ላይ ከማተኮር ይልቅ በአሉታዊ ተግባራዊ መዘዞች ላይ በማተኮር፣ ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት ማኅበራዊ መተማመንን እንደሚያናጋ እና ወደ ጸረ-ማኅበራዊ ጠባይ እንደሚያመራ ይጠቁማሉ።[41] አንዳንድ ፈላስፎች ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት የሚለውን ቃል የሁሉም ዓይነት ሥነ-ምግባርን አለመቀበልን በማያመለክት በተገደበ ስሜት ይጠቀማሉ። በአንድ አማራጭ ስሜት፣ ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት ከሥነ-ምግባራዊ ግላዊነት ጋር ተመሳሳይ ሲሆን፣ የሥነ-ምግባር ምዘናዎች ሙሉ በሙሉ ግላዊ እንደሆኑ እና ምክንያታዊ ተጨባጭ ማረጋገጫ እንደሌላቸው ይከራከራል። በውጤቱም፣ ሥነ-ምግባራዊ ፍርዶች የዘፈቀደ የግል ምርጫዎች መግለጫ እንደሆኑ ተደርገው የሚታዩ ሲሆን፣ ይህም የሥነ-ምግባር አለመግባባቶችን በምክንያታዊነት መፍታት የማይቻል ያደርገዋል።[42] በሌላ ስሜት፣ ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት የሥነ-ምግባር መወሰኛ ራስን ጥቅም ነው የሚል ንድፈ-ሐሳብ የሆነውን ሥነ-ምግባራዊ ራስ ወዳድነትን ያመለክታል። ይህ አመለካከት የሌሎች ጥሩ ደህንነት በራስ ጥሩ ደህንነት ላይ ውጫዊ መዘዝ ከሌለው በስተቀር ሥነ-ምግባራዊ አንድምታ እንዳለው ይክዳል።[43]

ኒቼ ተጽዕኖ ፈጣሪ የሆነ የተዛማጅነት ያለው ምንምነታዊነት ደጋፊ ነበር። የእምነት ሥርዓቶችን እንደ የሥልጣን ፍላጎት መገለጫ አድርጎ ያየ ሲሆን፣ ግባቸውም እውነታን ከመወከል ይልቅ የበላይነትን ማረጋገጥ ነው በማለት ተከራክሯል።[44] በድህረ-ዘመናዊ ፍልስፍና፣ ሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነት ከ**መሠረት የለሽነት** ጋር የተቆራኘ ሲሆን፣ ለዕውቀት ወይም ለድርጊት የመጨረሻ ምክንያታዊ መሠረት የለም በማለት ይከራከራል። እንዲህ ያለውን መሠረት ይሰጣሉ የሚሉትን ዓለም አቀፋዊ ማዕቀፎች፣ ወይም ታላቅ ትረካዎችን ይሞግታል።[45]


ጥርጣሬ

የሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነት የተዛማጅነት ዓይነቶች ዕውቀት ከአንድ አመለካከት አንፃር እንዳለ የሚፈቅዱ ቢሆንም፣ የጠያቂነት ዓይነቶች ግን የዕውቀትን ሕልውና በአጠቃላይ ይክዳሉ።[lower-alpha 5] ራዲካል ጥርጣሬ ተብሎም የሚጠራው ይህ አመለካከት ለዕውቀት ጥያቄዎች መሠረት ወይም ማረጋገጫ የለም ብሎ ይከራከራል። ይበልጥ መካከለኛ ከሆኑ የጥርጣሬ ዓይነቶች በተለየ፣ እጅግ ምክንያታዊ የሆኑ እና በመሠረታዊ አመክንዮአዊነት ላይ የተመሰረቱ የእውቀት ጥያቄዎችን ሳይቀር ይጠይቃል።[47] አንዳንድ ጊዜ የእውነት ምንምነታዊነት ተብሎ የሚጠራ፣ የሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነት በቅርብ የተዛመደ ቅርጽ፣ በዕውቀት ላይ ሳይሆን በእውነት ላይ ያተኩራል፣ እውነት የለም ይላል።[48] ራዲካል ጥርጣሬን የሚደግፍ አንድ ክርክር ፍጹም እርግጠኝነት ለዕውቀት እንደሚያስፈልግ ያረጋግጣል። ጥርጣሬ ሙሉ በሙሉ ፈጽሞ ሊወገድ እንደማይችል ለማሳየት ይሞክራል።[49] ለምሳሌ፣ እንደ ረኔ ዴካርት ባሉ ፈላስፎች የቀረበው የሕልም ክርክር ሰዎች ሕልም ሲያልሙ ብዙውን ጊዜ በሕልም እና በእውነታ መካከል ያለውን ልዩነት መለየት እንደማይችሉ ይጠቁማል። በዚህ ምልከታ ላይ በመመስረት፣ አንድ ግለሰብ በአሁኑ ጊዜ ህልም እያየ እንዳልሆነ ፈጽሞ እርግጠኛ መሆን ስለማይችል ዕውቀት የለም ብሎ ይከራከራል።[50] በሮደሪክ ቺዝሆልም የተነሳሳ ተዛማጅ አቀራረብ ዕውቀት ተደርጎ የሚቆጠረውን ለመዳኘት መለኪያ ወይም የግምገማ መስፈርት ያስፈልጋል ይላል። ይህ ዕውቀት የማይቻል ነው ብሎ ይይዛል ምክንያቱም ሰዎች ቀድሞ ዕውቀት ሳይኖራቸው ይህ መለኪያ ሊኖራቸው ስለማይችል፣ ዕውቀት እና መለኪያው እርስ በእርሳቸው ስለሚደጋገፉ፣ ልክ እንደ ዶሮ ወይም እንቁላል ችግር፣ በተናጠል ሊመሰረቱ አይችሉም።[51][lower-alpha 6] እነዚህ ክርክሮች ቢኖሩም፣ ራዲካል ጥርጣሬ ብርቅዬ አቋም ነው፣ በጥቂት ፈላስፎች ብቻ ተቀባይነት ያለው እና በብዙ ትችቶች የሚሞገት ነው። ዋና ተጽዕኖው የሚመነጨው ምንምነታዊ ባልሆኑ ፈላስፎች ንድፈ-ሐሳቦቻቸው የጥርጣሬን ፈተና እንደሚያሸንፉ ለማረጋገጥ ከሚደረጉ ሙከራዎች ነው።[53] አንዳንድ ተቃውሞዎች ራዲካል ጥርጣሬ የማይጣጣም ወይም ራሱን የሚሽር ነው ይላሉ። ለምሳሌ፣ ዕውቀት ከሌለ፣ ጠያቂዎች ዕውቀት እንደሌለ ማወቅ አይችሉም፣ ይህም ማንኛውም ሰው ለምን ንድፈ-ሐሳቦቻቸውን ማመን እንዳለበት አጠያያቂ ያደርገዋል።[54] ሌላኛው የመልስ ክርክር ደግሞ አመክንዮአዊነት ከጥርጣሬ ለመከላከል ከሚቀርቡት ረቂቅ ክርክሮች ይልቅ ለዕውቀት ሕልውና የበለጠ ጠንካራ ድጋፍ ይሰጣል የሚል ነው።[55] ሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነት ወደ ሌሎች የኒሂሊዝም ዓይነቶች ሊመራ ይችላል። ለምሳሌ፣ የሕይወትን ትርጉም ለመለየት አለመቻል ትርጉም የለውም ወደሚል መደምደሚያ ሊያመራና ህልውናዊ ምንምነታዊነትን ሊያስከትል ይችላል።[56] ሥነ-ምግባራዊ ጥርጣሬ፣ የሥነ-ምግባር ዕውቀት የለም የሚለው አመለካከት፣ ተመሳሳይ ውጤት ሊኖረው ይችላል፡ ትክክለኛውን ከስህተት ለመለየት አለመቻል የሥነ-ምግባር እውነታዎችን ወደ መካድ ሊያመራ ይችላል። አንዳንድ ንድፈ-ሐሳቦች ሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነትን በዋነኛነት ከሥነ-ምግባራዊ ጥርጣሬ ጋር ያዛምዱታል።[57] ሜታፊዚክስ (Metaphysics) ሜታፊዚካዊ ምንምነታዊነት (Metaphysical nihilism) መለጠፊያ:Main ሜታፊዚካዊ ወይም ህልውናዊ ምንምነታዊነት ስለ እውነታ መሠረታዊ ተፈጥሮ የሚቀርቡ አመለካከቶችን ያካትታል። አንዱ ዓይነት ለምን የሆነ ነገር አለ ለሚለው ጥያቄ ምላሽ ይሰጣል። ቢያንስ በመርህ ደረጃ ባዶ ዓለም ይቻላል ብሎ ይጠቁማል። ይህ አመለካከት ዓለም የተጨባጩ ቁስ እንደያዘ ቢገነዘብም፣ ምንም ነገር ባይኖር ኖሮ ምንም ነገር ሊኖር ስለሚችል ሕልውናቸው የማይቀር አይደለም ብሎ ይከራከራል። በእንደዚህ ዓይነት ሁኔታ፣ ጽንፈ ዓለሙ ሙሉ በሙሉ ባዶ ይሆናል፣ ያለ ምንም ሰው፣ እንስሳት፣ ፕላኔቶች፣ እና ምንም ዓይነት የቁስ ወይም የኃይል ዓይነቶች።[58] የመቀነስ ክርክር ይህንን አመለካከት ለመደገፍ አንድ ሥርዓት ያቀርባል። ዓለም በማንኛውም የተለየ የተጨባጭ ቁስ ላይ የተመካ አይደለም ይላል። ለምሳሌ፣ አንድ የተወሰነ ድንጋይ ቢወገድ ዓለም አሁንም ሊኖር ይችላል። ክርክሩ ባዶ ጽንፈ ዓለም እስኪቀር ድረስ ቁሶችን በመቀነስ፣ ይህንን ሐሳብ ያለማቋረጥ በመተግበር ውጤት ስለሆነ ባዶ ዓለም ይቻላል ብሎ ይደመድማል።[59][lower-alpha 7] የሜታፊዚካዊ ምንምነታዊነት ተቃዋሚዎች ባዶ ዓለም የማይቻል ነው፣ ማለትም ሆነ ነገር መኖር አለበት ብለው ያረጋግጣሉ። በሃይማኖት የተነሳሳ አንድ ዓይነት አመለካከት እግዚአብሔር ሌላ ምንም ነገር ባይኖርም እንኳን መኖር ያለበት አስፈላጊ ቁስ ነው ይላል። ሌላኛው ዓይነት ማንኛውም የግለሰብ የተጨባጭ ቁስ ሊወገድ እንደሚችል ይቀበላል፣ ግን ሁሉም በአንድ ጊዜ አይደለም። እንደ ተፈጥሮአዊ ቁጥሮች ያሉ ረቂቅ ቁሶች አስፈላጊ ሕልውና እንዳላቸው እና እነሱ በልዩ ሁኔታ በማንኛውም የተጨባጭ ቁስ ላይ ሳይመኩ ቢያንስ የአንዳንድ የተጨባጭ ቁሶች ሕልውና እንደሚያስፈልጋቸው ያረጋግጣል።[61] ክፍለ-ሙሉ ምንምነታዊነት ደጋፊዎች ቀላል ቁሶችን ብቻ የሚያካትት አነስተኛ የሕልውና ንድፈ-ሐሳብ አጭርነትን እና ቀላልነትን በማጉላት፣ እንደ የኦክሃም ምላጭ ያሉ ሜታፊዚካዊ መርሆዎችን ለእርሱ ሞገስ ይጠቅሳሉ።[62] ሌላኛው ደጋፊ ክርክር የክፍለ-ሙሉ ምንምነታዊነት እንደ የትሴዎስ መርከብ ካሉ በክፍሎች እና ሙሉ ነገሮች መካከል ካለው ግንኙነት ጋር የተያያዙ የተወሰኑ ሜታፊዚካዊ ተቃርኖዎችን ያስወግዳል ብሎ ይጠቁማል።[63][lower-alpha 8] የክፍለ-ሙሉ ምንምነታዊነት ተቃዋሚዎች የተለመዱ ቁሶችን ሕልውና መካድ ከአመክንዮአዊነት ጋር የሚቃረን ያልተለመዱ መዘዞች እንዳሉት ያጎላሉ።[65] ሌሎች ትችቶች ደግሞ የክፍለ-ሙሉ ምንምነታዊነት የአንደኛ ደረጃ ቅንጣቶችን ስብስቦች እንዴት መረዳት እንደሚቻል ለማስረዳት ወጥነት ያለው ማዕቀፍ ማቅረብ እንደማይችል ወይም እንደ ድንገተኛ ንብረቶች ያሉ ክስተቶችን ማስረዳት እንደማይችል ያረጋግጣሉ።[66] የሥነ-ፍጥረት ምንምነታዊነት (Cosmic nihilism) የሥነ-ፍጥረት ወይም ኮስሞሎጂያዊ ምንምነታዊነት እውነታው የማይታወቅ እና ውስጣዊ ትርጉም የሌለው ነው የሚል አመለካከት ነው። ከሥነ-ዕውቀት እና ከህልውናዊ ምንምነታዊነት ጋር በቅርበት የተዛመደ ሲሆን፣ ዓለም ባዶ፣ ገጽታ የሌለው፣ ወይም ትርምስ የበዛበት ነው በማለት፣ የሰው ልጅ ለመረዳት የሚያደርገው ሙከራ ግድ የሌለው ያደርገዋል ብሎ ያረጋግጣል። የሥነ-ፍጥረት ምንምነታውያን ብዙውን ጊዜ የጽንፈ ዓለሙን ሰፊነት በማጉላት፣ ይህም የሰዎችን እና የጥረቶቻቸውን ኢምንትነት እንደሚያሳይ ይከራከራሉ።[67] ሰፊው የሥነ-ፍጥረት ምንምነታዊነት ዓይነት እውነታው በአጠቃላይ የማይታወቅ ነው ይላል። በዚህ አመለካከት መሠረት፣ የዓለም ትርምስ የበዛበት ተፈጥሮ ጽንፈ ዓለሙን በማንኛውም ደረጃ ለመረዳት ወይም ትርጉም ያላቸው ቅጦችን ለማግኘት የማይቻል ያደርገዋል፣ ይህም የሰው ልጅ ግንዛቤ እውነታውን መረዳት ባለመቻሉ ወደ መገለል ይመራል።[68] ለምሳሌ፣ ማክስ ስቲርነር ዓለምን “የዓላማዊ ትርጉሞች አጠቃላይ መዋቅር” የሌለው “ሜታፊዚካዊ ትርምስ” በማለት ገልጿል።[69] አንዳንድ የሥነ-ፍጥረት ምንምነታውያን በተወሰኑ ሁኔታዎች ቅጦችን መለየት እና ውጤቶችን መተንበይ ይቻላል የሚሉ ክርክሮችን በመቃወም፣ ይበልጥ የተገደቡ ዓይነቶችን አቅርበዋል። አንዱ ዓይነት የሰው ልጆች የአንዳንድ የእውነታ ገጽታዎችን መረዳት እንደሚችሉ ይገነዘባል፣ ለምሳሌ ጥብቅ በሆነ ሳይንሳዊ ጥናት። ሆኖም፣ ይህ አመለካከት ጽንፈ ዓለሙ ለመረዳት ዘልቆ የማይገባ እና በሌሎች ደረጃዎች ለሰብአዊ ምኞቶች ግድየለሽ ሆኖ እንደሚቀጥል ይይዛል፣ ይህም ከተጨባጭ እሴቶች፣ ሥነ-ምግባራዊ መርሆዎች እና ከፍ ያለ ዓላማ ጋር የሚዛመዱ የሚታወቁ አወቃቀሮች የሉትም።[68]

አንጻራዊነት መኖር ወይም መኖር ነው። [[ርዕሰ-ጉዳይ እና ቁምነት (ፍልስፍና)|ተጨባጭነት] ማረጋገጫ በመካድ አንጻራዊነትን ይቀበላል። ለምሳሌ፣ [[የእውነታው ተቃርኖ ዴ ምክሮች 2014 | Baghramian & Carter 2025, የመሪ ክፍል}}}}</ref>}} ትወጣለች" እና "መግደል ስህተት ነው" የሚሉ አረፍተ ነገሮች እንደ አመለካከቶች እውነት ናቸው በሌሎች ላይ ደግሞ አለም የተቀረው ትክክል ለመገምገም ምንም አይነት በሽታ አምጪ ተዋህዷል። Crosby 1988, pp. 18–19, 35 | Hautamäki 2022, p. 534 }}</ref>


የአንጻራዊነት ደጋፊዎች የሰዎችን አመለካከት ልዩነት እና ደጋግመው ለመፍታት አለመግባባቶች እና የጋራ መግባባት አለመቻላቸውን ያጎላሉ።[70] ተፅዕኖ ፈጣሪ ትችት አንጻራዊነት እራሱን ያዳክማል፡ ሁሉም እውነቶች ከአመለካከት ጋር አንጻራዊ ከሆኑ አንጻራዊነት እራሱ እውነት የሚሆነው ለአንዳንድ አመለካከቶች ብቻ ሲሆን ለሌሎች ደግሞ ውሸት ነው።[71] ሌላው ተቃውሞ ደግሞ ፍፁም የኢፒስቴሚክ ደረጃዎች አለመኖራቸው ያልተለመደ ውጤት ሊያስከትል ይችላል ለምሳሌ ሰዎች ካልተስማሙ መጨቃጨቅ የለባቸውም ወይም በአጠቃላይ ፍርዳቸውን ማቆም አለባቸው።[72]


“R. Mutt” የሚል ፊርማ ያለበት የሸክላ መጸዳጃ ቧንቧ የሚያሳይ ጥቁር እና ነጭ ፎቶ
ዳዳኢዝም ጥበባዊ መሥፈርቶችን በመሞገት፣ ለምሳሌ በ1917 የሥነ ጥበብ ኤግዚቢሽን ላይ ፏፏቴ የተሰኘ ዝግጁ መጸዳጃ ቧንቧ በማቅረብ፣ ምንምነታዊ ጭብጦችን በሥነ ጥበብ ይገልጻል።[73]
የብርቱካን ሰማይ ዳራ ላይ የሚጮህ ሰው የሚያሳይ የዘይት ሥዕል
የኤድቫርድ ሙንክ 1893 ሥዕል ጩኸት አንዳንድ ጊዜ ህልውናዊ ፍርሃት በሚለው ጭብጡ ምክንያት ከኒሂሊዝም ጋር ይያያዛል።[74]

በሥነ-ምግባር፣ በእሴት ንድፈ-ሐሳብ፣ በሥነ-ዕውቀት እና በሜታፊዚክስ ከተዳሰሱት ዋና ዋና ምንምነታዊ ንድፈ-ሐሳቦች በተጨማሪ፣ ምንምነታዊነት በሌሎች ዘርፎችም ይመረመራል። ውይይቶች እንደ ሥነ-ጽሑፍ፣ ሥነ-ጥበብ፣ ባህል እና ፖለቲካ ያሉ መስኮችን ያካትታሉ።[75] የተለያዩ ሥነ-ጽሑፋዊ ሥራዎች የተመሰረቱ ደንቦችን የሚክዱ፣ ከሕይወት ጋር የተያያዘ ተስፋ መቁረጥን የሚያሳዩ ወይም ከህልውናዊ ተስፋ መቁረጥ ጋር የሚታገሉ ገጸ-ባህሪያትን ወይም አመለካከቶችን ያሳያሉ። የኢቫን ቱርጌኔቭ ልቦለድ አባቶች እና ልጆች ዋና ገጸ-ባህሪ የሆነው ባዛሮቭ ቀደምት እና ተጽዕኖ ፈጣሪ ምሳሌ ነው። በተመሰረቱ ሥልጣኖች ላይ በጥልቅ አለመተማመን የተነሳ፣ ባዛሮቭ ቀዝቃዛ ሳይንሳዊ ምክንያታዊነትን ይከተላል። እሱ የተለመዱ እምነቶችን፣ ማኅበራዊ ደንቦችን እና ስሜታዊነትን በግልጽ ይጠላል፣ ለመተካት ምንም ዓይነት ራዕይ ሳይሰጥ ለማፍረስ ያለመ ነው።[76] ለቱርጌኔቭ ልቦለድ ምላሽ፣ የኒኮላይ ቸርኒሼቭስኪ ምን መደረግ አለበት? ምንምነታዊነትን ምክንያታዊ ራስ ወዳድነት ከሚለው እይታ አጥንቷል።[77] ብዙዎቹ የፊዮዶር ዶስቶየቭስኪ ሥራዎች የኒሂሊዝምን ችግር፣ በተለይም ያለ እግዚአብሔር፣ ለትክክለኛ ወይም ለስህተት ሥነ-ምግባራዊ መሠረት የለም የሚለውን ሐሳብ ይዳስሳሉ።[78] ለምሳሌ፣ የእሱ ልቦለድ የካራማዞቭ ወንድማማቾች በዋና ገጸ-ባህሪያት አመለካከቶች አማካኝነት በእምነት፣ በነጻ ፈቃድ እና በኒሂሊዝም መካከል ያለውን ውጥረት ይመረምራል።[79] ሳሙኤል ቤኬት በሥራዎቹ ውስጥ ላሉ ብዙ ገጸ-ባህሪያት ምንምነት የፍላጎት ወይም የፍርሃት ዓላማ እንደመሆኑ ዋና ጉዳይ ነው።[80] ምንምነታዊ ጭብጦች በፍራንዝ ካፍካ፣ ዣን-ፖል ሳርተር እና አልቤር ካሙ ሥነ-ጽሑፋዊ ሥራዎች ውስጥም ይገኛሉ።[81] በሥነ-ጥበብ መስክ፣ ዳዳኢዝም በየመጀመሪያው የዓለም ጦርነት ወቅት እንደ የተመሰረቱ ሥነ-ምግባራዊ፣ ማኅበራዊ እና ጥበባዊ መሥፈርቶች ምንምነታዊ ክህደት ሆኖ ብቅ አለ። ዳዳኢስቶች ትርምስን፣ ድንገተኛነትን እና ምክንያታዊነትን ተቀብለዋል፣ ይህም ለባህላዊ የሥነ-ጥበብ ጽንሰ-ሐሳቦች ለመቃወም እና ለመሞገት ሥራዎቻቸውን በግዴለሽነት፣ ከንቱነት እና ቀልድ ሞልተዋል። ለምሳሌ፣ ማርሴል ዱሻምፕ በሥነ ጥበብ ኤግዚቢሽን ላይ ዝግጁ የሆነ መጸዳጃ ቧንቧ የሆነውን ፏፏቴን አቅርቧል፣ ይህም የዚህ እንቅስቃሴ እጅግ በጣም ታዋቂ ከሆኑት ሥራዎች አንዱ ሆኗል።[73] በሲኒማ ውስጥ፣ ዜጋ ኬን የተሰኘው ፊልም ሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነትን የሚጠቁም ሲሆን፣ ሥነ-ምግባራዊ አሻሚነትን እና የዋና ገጸ-ባህሪውን ባህሪ ተጨባጭ ግምገማ ላይ መድረስ የማይቻል መሆኑን ያሳያል።[82] የኒሂሊዝም ክፍሎች እንደ ታክሲ ሾፌር፣[83] ክሎክወርክ ኦሬንጅ፣[84] የትግል ክለብ፣[85] ትልቁ ለቦውስኪ፣[86] እና አሜሪካዊ ሳይኮ ባሉ ፊልሞች ውስጥም ይገኛሉ።[87] በሕግ መስክ፣ ሕጋዊ ምንምነታውያን ሕጎች ውስጣዊ ትርጉም ወይም ሥነ-ምግባራዊ መሠረት እንደሌላቸው ይናገራሉ፣ እነርሱንም ፍትሃዊ ያልሆኑ ወይም ዘፈቀደ የሆኑ፣ ቁጥጥርን ለመጠበቅ እና ሥልጣንን ለመጠቀም የሚያገለግሉ ግንባታዎች እንደሆኑ አድርገው ይመለከቷቸዋል።[88] ሃይማኖታዊ ወይም ሥነ-መለኮታዊ ምንምነታዊነት ከአምላክ የለሽነት ጋር የተቆራኘ ሲሆን፣ የእግዚአብሔር

ን ሕልውና
ይክዳል። አንዳንድ ንድፈ-ሐሳቦች ይህንን አመለካከት እንደ ህልውናዊ እና ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት ያሉ ሌሎች ምንምነታዊ አመለካከቶች መሠረት አድርገው ይለያሉ።[89] ፖለቲካዊ ምንምነታዊነት (Political nihilism) Political|Political nihilismፖለቲካዊ ምንምነታዊነት አሁን ባሉት ፖለቲካዊ እና ማኅበራዊ አወቃቀሮች ላይ አሉታዊ አመለካከት ያለው ሲሆን፣ ከአናርኪዝም ጋር ተመሳሳይ ነው። ጨቋኝ ከሆኑ የመንግሥት ቁጥጥሮች እና ማኅበራዊ ደንቦች በተቃራኒ የግለሰብን ነጻነት ለማስጠበቅ ይፈልጋል። የእሱ ጽንፈኛ እና ምንምነታዊ ዝንባሌዎች እነዚህን የተመሰረቱ የሥርዓት ቅርጾች ለማፍረስ በሚደረገው አብዮታዊ ዓላማ ይገለጻሉ። እሱ የፖለቲካ ተቋማትን እና የሚደግፏቸውን ባህላዊ እምነቶች እና ማኅበራዊ ልማዶች ያነጣጠረ ሲሆን፣ ለመተካት ግን አዲስ ሥርዓት አያቀርብም።[90][lower-alpha 9] ፖለቲካዊ ምንምነታዊነት በዋነኛነት ከ**የ19ኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻ የሩሲያ ምንምነታዊ እንቅስቃሴ** ጋር የተያያዘ ነው። በጻራዊ ሩሲያ ውስጥ ለነበሩት ጠንካራ ማኅበራዊ አወቃቀሮች እና አምባገነናዊ አገዛዝ እንደ ምላሽ ብቅ አለ። የሩሲያ ምንምነታውያን የተመሰረቱ ተቋማትን እና ደንቦችን በመቃወም፣ ጽንፈኛ ማኅበራዊ አብዮት ለማራመድ ወደ ጽንፈኛ ዘዴዎች ተጠቀሙ፣ ይህም ግድያ እና እሳት ማቃጠል ጨምሮ ወደ ዓመፅ እና ሽብርተኝነት መልክ አመራ። አንዳንድ አብዮተኞች የቱርጌኔቭ ገጸ-ባህሪ የሆነውን ባዛሮቭን እንደ መነሳሻ እና አርአያ አድርገው ይመለከቱት ነበር።[93] ታሪክ (History) መለጠፊያ:Main ምንምነታዊነት በዋነኛነት ከዘመናዊነት ጋር የተያያዘ ቢሆንም፣ አንዳንድ መነሻዎቹ ወደ ጥንታዊ ፍልስፍና ይመለሳሉ።[94] እንደ ፕሮታጎራስ (መለጠፊያ:Circa) ያሉ አንዳንድ ሶፊስቶች ተጨባጭ እውነት መኖሩን በመቃወም፣ “ሰው የነገሮች ሁሉ መለኪያ ነው” የሚል ተዛማጅነት ያለው ምንምነታዊነትን ተከራክረዋል።[95] የሶቅራጥስ (መለጠፊያ:Circa) ጽንፈኛ መጠየቅ ዘዴ የተመሰረቱ እምነቶችን፣ እሴቶችን እና ልማዶችን በመሞገት የኒሂሊዝም ቅድመ ሁኔታ ሆኖ ያገለገለ ሲሆን፣ ብዙውን ጊዜ ጠንካራ መሠረት ማጣታቸውን ለማጋለጥ ዓላማ አድርጓል።[96][lower-alpha 10] ፒርሮ (መለጠፊያ:Circa) ዕውቀት የማይቻል መሆኑን ለማሳየት ባደረገው ሙከራ ሰፊ የሆነ የሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነትን ቀርጿል።[98] በጥንታዊ የሕንድ ፍልስፍና ውስጥም ቢሆን በተጨባጭ ዕውቀት እና በዓለም ላይ አሉታዊ አመለካከቶች ይገኛሉ። ይሁን እንጂ፣ በጠባቡ ትርጉም የኒሂሊዝም ዓይነቶችን እስከ ምን ያህል ድረስ ይመሰርታሉ የሚለው አከራካሪ ሲሆን፣ አንዳንድ ተርጓሚዎች ምንምነታዊነትን በምዕራባውያን ወግ ብቻ ይገድባሉ።[99] በ6ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ.፣ የ**አጃኛ** ትምህርት ቤት የዕውቀትን ዕድል እና ጠቀሜታ በመጠየቅ ራዲካል ጥርጣሬን አዳብሯል።[100] ከ6ኛው እና 5ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ. ጀምሮ፣ የቡድሂስት አስተሳሰብ በመከራ መስፋፋት ላይ ያተኩራል፣ ይህም የሕልውና መሠረታዊ ገጽታ እንደሆነ ይለያል። እሱም መተውን ያስተምራል፣ ይህም ኒርቫና በሚባለው ሁኔታ ከመከራ ነጻ ለመውጣት ያለመ ነው።[101] በተለመደ ትርጓሜ መሠረት፣ በ2ኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም. ብቅ ያለው የ**ማድያማካ** ትምህርት ቤት ሜታፊዚካዊ ምንምነታዊነትን የሚደግፍ ሲሆን፣ በተሞክሮ በሚታዩት ክስተቶች ብዛት ሥር የሚገኘውን የመጨረሻ መሠረት ወይም ፍጹም እውነታ ሕልውና ይክዳል።[102] በቀደምት ዘመናዊ ዘመን፣ ዓለማዊነት እና ሳይንሳዊ አብዮት በምዕራባውያን ዓለም በመካከለኛው ዘመን የተስፋፉትን የተመሰረቱ ሃይማኖታዊ እምነቶች እና እሴቶች አዳከሙ፣ ይህም የኒሂሊዝም መከሰትን አዘጋጀ።[103] ረኔ ዴካርት (1596–1650) ፍጹም እርግጠኝነትን ፍለጋው ውስጥ ጽንፈኛ የሆነ የሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነትን ተመልክቷል። እሱ እንደሚለው፣ ክፉ አምላክን የሚመስል ፍጡር ያለማቋረጥ እያሳታቸው አለመሆኑን ማረጋገጥ ካልቻሉ በቀር ሰዎች በጣም መሠረታዊ የሆኑትን እምነቶቻቸውን እንኳን መተማመን አይችሉም።[104] ኢማኑኤል ካንት (1724–1804) በክስተቶች እና በእነዚያ ክስተቶች ሥር ባሉ ነገሮች መካከል ግልጽ ልዩነት አሳይቷል። ዕውቀትን በክስተቶች ክልል በመገደብ፣ የእነዚያን ነገሮች ጥልቅ ትርጉም ተደራሽ እንዳይሆን በማድረግ፣ አንድ ዓይነት ህልውናዊ ምንምነታዊነትን አዘጋጀ።[105] የካንት ፈላስፋ የሆነውን ጆሃን ጎትሊብ ፊችቴን (1762–1814) ምክንያታዊነት በመተቸት፣ ፍሬድሪክ ያቆቢ (1743–1819) ወደ የህልውና እና የትርጉም መካድ የሚያመራውን ፍልስፍናዊ አስተሳሰብ ለመግለጽ የፍልስፍና ጽንሰ-ሐሳብ የሆነውን ምንምነታዊነት የሚለውን ቃል ፈጠረ።[106]

ን ሕልውና ይክዳል። አንዳንድ ንድፈ-ሐሳቦች ይህንን አመለካከት እንደ ህልውናዊ እና ሥነ-ምግባራዊ ምንምነታዊነት ያሉ ሌሎች ምንምነታዊ አመለካከቶች መሠረት አድርገው ይለያሉ።[107] ፖለቲካዊ ምንምነታዊነት (Political nihilism) Political|Political nihilismፖለቲካዊ ምንምነታዊነት አሁን ባሉት ፖለቲካዊ እና ማኅበራዊ አወቃቀሮች ላይ አሉታዊ አመለካከት ያለው ሲሆን፣ ከአናርኪዝም ጋር ተመሳሳይ ነው። ጨቋኝ ከሆኑ የመንግሥት ቁጥጥሮች እና ማኅበራዊ ደንቦች በተቃራኒ የግለሰብን ነጻነት ለማስጠበቅ ይፈልጋል። የእሱ ጽንፈኛ እና ምንምነታዊ ዝንባሌዎች እነዚህን የተመሰረቱ የሥርዓት ቅርጾች ለማፍረስ በሚደረገው አብዮታዊ ዓላማ ይገለጻሉ። እሱ የፖለቲካ ተቋማትን እና የሚደግፏቸውን ባህላዊ እምነቶች እና ማኅበራዊ ልማዶች ያነጣጠረ ሲሆን፣ ለመተካት ግን አዲስ ሥርዓት አያቀርብም።[108][lower-alpha 11] ፖለቲካዊ ምንምነታዊነት በዋነኛነት ከ**የ19ኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻ የሩሲያ ምንምነታዊ እንቅስቃሴ** ጋር የተያያዘ ነው። በጻራዊ ሩሲያ ውስጥ ለነበሩት ጠንካራ ማኅበራዊ አወቃቀሮች እና አምባገነናዊ አገዛዝ እንደ ምላሽ ብቅ አለ። የሩሲያ ምንምነታውያን የተመሰረቱ ተቋማትን እና ደንቦችን በመቃወም፣ ጽንፈኛ ማኅበራዊ አብዮት ለማራመድ ወደ ጽንፈኛ ዘዴዎች ተጠቀሙ፣ ይህም ግድያ እና እሳት ማቃጠል ጨምሮ ወደ ዓመፅ እና ሽብርተኝነት መልክ አመራ። አንዳንድ አብዮተኞች የቱርጌኔቭ ገጸ-ባህሪ የሆነውን ባዛሮቭን እንደ መነሳሻ እና አርአያ አድርገው ይመለከቱት ነበር።[111] ታሪክ (History) መለጠፊያ:Main ምንምነታዊነት በዋነኛነት ከዘመናዊነት ጋር የተያያዘ ቢሆንም፣ አንዳንድ መነሻዎቹ ወደ ጥንታዊ ፍልስፍና ይመለሳሉ።[112] እንደ ፕሮታጎራስ (መለጠፊያ:Circa) ያሉ አንዳንድ ሶፊስቶች ተጨባጭ እውነት መኖሩን በመቃወም፣ “ሰው የነገሮች ሁሉ መለኪያ ነው” የሚል ተዛማጅነት ያለው ምንምነታዊነትን ተከራክረዋል።[113] የሶቅራጥስ (መለጠፊያ:Circa) ጽንፈኛ መጠየቅ ዘዴ የተመሰረቱ እምነቶችን፣ እሴቶችን እና ልማዶችን በመሞገት የኒሂሊዝም ቅድመ ሁኔታ ሆኖ ያገለገለ ሲሆን፣ ብዙውን ጊዜ ጠንካራ መሠረት ማጣታቸውን ለማጋለጥ ዓላማ አድርጓል።[114][lower-alpha 12] ፒርሮ (መለጠፊያ:Circa) ዕውቀት የማይቻል መሆኑን ለማሳየት ባደረገው ሙከራ ሰፊ የሆነ የሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነትን ቀርጿል።[116] በጥንታዊ የሕንድ ፍልስፍና ውስጥም ቢሆን በተጨባጭ ዕውቀት እና በዓለም ላይ አሉታዊ አመለካከቶች ይገኛሉ። ይሁን እንጂ፣ በጠባቡ ትርጉም የኒሂሊዝም ዓይነቶችን እስከ ምን ያህል ድረስ ይመሰርታሉ የሚለው አከራካሪ ሲሆን፣ አንዳንድ ተርጓሚዎች ምንምነታዊነትን በምዕራባውያን ወግ ብቻ ይገድባሉ።[117] በ6ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ.፣ የ**አጃኛ** ትምህርት ቤት የዕውቀትን ዕድል እና ጠቀሜታ በመጠየቅ ራዲካል ጥርጣሬን አዳብሯል።[118] ከ6ኛው እና 5ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ. ጀምሮ፣ የቡድሂስት አስተሳሰብ በመከራ መስፋፋት ላይ ያተኩራል፣ ይህም የሕልውና መሠረታዊ ገጽታ እንደሆነ ይለያል። እሱም መተውን ያስተምራል፣ ይህም ኒርቫና በሚባለው ሁኔታ ከመከራ ነጻ ለመውጣት ያለመ ነው።[119] በተለመደ ትርጓሜ መሠረት፣ በ2ኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም. ብቅ ያለው የ**ማድያማካ** ትምህርት ቤት ሜታፊዚካዊ ምንምነታዊነትን የሚደግፍ ሲሆን፣ በተሞክሮ በሚታዩት ክስተቶች ብዛት ሥር የሚገኘውን የመጨረሻ መሠረት ወይም ፍጹም እውነታ ሕልውና ይክዳል።[120] በቀደምት ዘመናዊ ዘመን፣ ዓለማዊነት እና ሳይንሳዊ አብዮት በምዕራባውያን ዓለም በመካከለኛው ዘመን የተስፋፉትን የተመሰረቱ ሃይማኖታዊ እምነቶች እና እሴቶች አዳከሙ፣ ይህም የኒሂሊዝም መከሰትን አዘጋጀ።[121] ረኔ ዴካርት (1596–1650) ፍጹም እርግጠኝነትን ፍለጋው ውስጥ ጽንፈኛ የሆነ የሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነትን ተመልክቷል። እሱ እንደሚለው፣ ክፉ አምላክን የሚመስል ፍጡር ያለማቋረጥ እያሳታቸው አለመሆኑን ማረጋገጥ ካልቻሉ በቀር ሰዎች በጣም መሠረታዊ የሆኑትን እምነቶቻቸውን እንኳን መተማመን አይችሉም።[122] ኢማኑኤል ካንት (1724–1804) በክስተቶች እና በእነዚያ ክስተቶች ሥር ባሉ ነገሮች መካከል ግልጽ ልዩነት አሳይቷል። ዕውቀትን በክስተቶች ክልል በመገደብ፣ የእነዚያን ነገሮች ጥልቅ ትርጉም ተደራሽ እንዳይሆን በማድረግ፣ አንድ ዓይነት ህልውናዊ ምንምነታዊነትን አዘጋጀ።[123] የካንት ፈላስፋ የሆነውን ጆሃን ጎትሊብ ፊችቴን (1762–1814) ምክንያታዊነት በመተቸት፣ ፍሬድሪክ ያቆቢ (1743–1819) ወደ የህልውና እና የትርጉም መካድ የሚያመራውን ፍልስፍናዊ አስተሳሰብ ለመግለጽ የፍልስፍና ጽንሰ-ሐሳብ የሆነውን ምንምነታዊነት የሚለውን ቃል ፈጠረ።[124]

ነጭ ፀጉር ያለው፣ ወፍራም ፂም ያለው፣ በጨለማ ኮት የለበሰ ሰው በዘይት የተቀባ ሥዕል
በ19ኛው ክፍለ ዘመን ሩሲያ፣ ኢቫን ቱርጌኔቭ ምንምነታዊነት የሚለውን ቃል ተወዳጅ እንዲሆን የማድረግ ኃላፊነት ነበረበት።[125]

በሩሲያ ውስጥ፣ ምንምነታዊነት የሚለው ቃል የኢቫን ቱርጌኔቭ (1818–1883) በልቦለዱ አባቶች እና ልጆች ውስጥ ባዛሮቭ የተባለውን ምንምነታዊ ገጸ-ባህሪ በመሳሉ ተወዳጅነት አገኘ።[125] ከ19ኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሽ ጀምሮ፣ የሩሲያ ምንምነታዊ እንቅስቃሴ ባህላዊ ማኅበራዊ፣ ፖለቲካዊ እና ውበት ነክ ደንቦችን ራዲካል በሆነ መልኩ መካድን የሚያሳይ የፖለቲካ ምንምነታዊነት ዓይነት ነበር።[126] በዚያው ጊዜ በምዕራብ አውሮፓ፣ የማክስ ስቲርነር (1806–1856) ምንምነታዊ ራስ ወዳድነት ለሌሎች ሰብአዊነት አክብሮት ሳይኖር ጠቀሜታቸውን ብቻ ያካትታል። ስቲርነር ደግሞ ጽንፈ ዓለሙን የማይታወቅ፣ ሜታፊዚካዊ ትርምስ አድርጎ የሚመለከት የሥነ-ፍጥረት ምንምነታዊነትን ቀርጿል።[127] ሶረን ኪርኬጋርድ (1813–1855) ሰዎች በሕይወታቸው ውስጥ ትርጉም የሚፈልጉባቸውን የተለያዩ የአኗኗር ዘይቤዎችን ወይም “የህልውና ክልሎችን” መርምሯል። እሱ ያለ ቀጣይ ግቦች የስሜት ህዋሳትን ደስታ መከተል ወደ ትርጉም የለሽነት ምልክት ወደሆነው ምንምነታዊ አመለካከት እንደሚያመራ በመከራከር፣ ውበት ነክ አኗኗር ላይ አስጠንቅቋል። በምትኩ፣ በእግዚአብሔር ላይ እንደ ከፍ ያለ የትርጉም ምንጭ የሚታመንበትን የእምነት ዝላይን መክሯል።[128] አርተር ሾፐንሃወር (1788–1860) ዓለምን ዓይነ ስውር፣ ምክንያታዊ ባልሆነ ፍላጎት ወደ ሕልውና የመጣች፣ የመከራ ቦታ አድርጎ የሚገልጽ ተስፋ አስቆራጭ ፍልስፍናን አዳበረ።[129] በሾፐንሃወር ተጽዕኖ ሥር፣ የኒሂሊዝም ችግር በፍሬድሪክ ኒቼ (1844–1900) አስተሳሰብ ውስጥ ማዕከላዊ ቦታ ያዘ። እሱ ሰዎች ሕይወታቸውን የሚመሩባቸውን እሴቶች እና ሃሳቦች የሚያጡበት ሰፊ የባህል ክስተት እንደሆነ ተረድቶታል። እሱም የዚህን የግምገማ አመለካከት ሽግግር መንስኤዎችን እና መዘዞችን፣ ለእርሱ የሚሰጡትን ምላሾች እና የማሸነፍ መንገዶችን መርምሯል።[130] በኒቼ መሠረት፣ ምንምነታዊነት ብዙውን ጊዜ ሕይወትን የሚክድ ተፈጥሮውን ከሃይማኖታዊ ዶግማዎች፣ ከተለመደው ሥነ-ምግባር እና ከማኅበራዊ ደንቦች በስተጀርባ በመደበቅ በስሜታዊ ምንምነታዊነት መልክ ይገለጻል። ይህንን ዝንባሌ በመቃወም፣ ኒቼ ንቁ ምንምነታዊነትን መክሯል፣ ይህም የትርጉም ማጣትን በግልጽ ይቀበላል እና የተመሰረቱ እሴቶችን ለማፍረስ አሉታዊ ኃይሉን ይጠቀማል።[lower-alpha 13] እሱም ይህንን አጠቃላይ ምንምነታዊነትን ለማሸነፍ የሚያስችል የሽግግር ምዕራፍ አድርጎ የተመለከተው ሲሆን፣ ይህም ሁሉንም እሴቶች በድጋሚ በመገምገም ወደ ወሳኝ የሕይወት ማረጋገጫ ይመራል።[132]

Oil painting of bearded man with white hair, seated in an armchair and dressed in a dark coat
በ 19 ኛው ክፍለ ዘመን ሩሲያ ኢቫን ቱርጄኔቭ ኒሂሊዝም የሚለውን ቃል ታዋቂ ለማድረግ ሃላፊነት ነበረው.
Black-and-white photo of a seated man in a dark suit with white hair.
ማርቲን ሄይድገር ኒሂሊዝምን በምዕራባውያን አስተሳሰብ እንደ መሰረታዊ ታሪካዊ እንቅስቃሴ ወስዷል።
  1. ↑ አነባበብ፡ መለጠፊያ:IPAc-en
  2. ↑ አነባበብ፡ መለጠፊያ:IPAc-en
  3. ↑ ህልውናዊ ቀውሶች ግለሰቦች በሕይወታቸው ውስጥ ትርጉም ለማግኘት የሚታገሉባቸው ውስጣዊ ግጭቶች ናቸው። አንዳንድ ደራሲዎች ምንምነታዊ እምነቶች ህልውናዊ ቀውሶችን ሊያስነሱ እንደሚችሉ ይጠቁማሉ። ሌሎች ደግሞ ምንምነታዊነትን የትርጉም ምንጭን ከመፈለግ ይልቅ ትርጉም የለሽነትን በመቀበል እነዚህን ቀውሶች ለመፍታት አንዱ መንገድ አድርገው ያቀርባሉ።[21]
  4. ↑ በዚህ አውድ፣ ኒቼ ስሜታዊ እና ንቁ ምንምነታዊነትን አነጻጽሯል። ስሜታዊ ምንምነታዊነት ትርጉም አለመኖሩን ለመቀበል ፈቃደኛ ባለመሆን በተስፋ አስቆራጭነት፣ ተስፋ መቁረጥ እና ግዴለሽነት የሚታወቅ የተስፋ መቁረጥ አይነት ነው። ንቁ ምንምነታዊነት ደግሞ ትርጉም የለሽነትን በግልጽ ይቀበላል እና አሉታዊነቱን የተመሰረቱ እሴቶችን እና ርዕዮተ ዓለሞችን ለማጥፋት እንደ ኃይል ይጠቀማል።[27]
  5. ↑ እንደ ካረን ኤል. ካር ያሉ አንዳንድ ፈላስፎች ሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነትን ከጥርጣሬ እና ከተዛማጅነት ይለያሉ። በዚህ ትርጓሜ መሠረት፣ ጥርጣሬ እና ተዛማጅነት ስለ ዕውቀት ሕልውና እና ተጨባጭነት እርግጠኛ አለመሆንን የሚያመለክቱ ሲሆን፣ ፍርድን ማቆምን ይመክራሉ። ሥነ-ዕውቀት ምንምነታዊነት ግን በተቃራኒው ዕውቀት ወይም ተጨባጭነት የለም ብሎ በጽኑ ያረጋግጣል።[46]
  6. ↑ የአግሪጳ ትሪሌማ ለዕውቀት ሕልውና ተመሳሳይ እንቆቅልሽ ያቀርባል።[52]
  7. ↑ የመቀነስ ክርክር አንዳንድ ዓይነቶች ይህ መድረሻ መድረሱን ለማረጋገጥ ዓለም ውስን እንደሆነች ግምት ውስጥ ያስገባሉ።[60]
  8. ↑ የትሴዎስ መርከብ የአንድ መርከብ ክፍሎች ቀስ በቀስ እየተተኩ በመጨረሻ ምንም የመጀመሪያ ክፍል እስኪቀር ድረስ የሚደረግ የአስተሳሰብ ሙከራ ነው። ሜታፊዚካዊ ተቃርኖው የመጨረሻው መርከብ ከመጀመሪያው መርከብ ጋር አንድ ነው ወይስ አይደለም ለሚለው ጥያቄ የተያያዘ ነው። ይህ ችግር ለክፍለ-ሙሉ ምንምነታዊነት አይነሳም፣ ምክንያቱም የተዋቀሩ ቁሶችን ሕልውና ስለሚክድ።[64]
  9. ↑ ብሔራዊ ምንምነታዊነት፣ ተዛማጅ አመለካከት ሲሆን፣ በራስ አገር ላይ አሉታዊ አመለካከት ነው።[91] በቻይና፣ ታሪካዊ ምንምነታዊነት የሚለው ቃል በየቻይና ኮሚኒስት ፓርቲ ፓርቲው በታሪክ ላይ ያለውን ኦፊሴላዊ ዘገባ የሚሞግቱ ታሪካዊ አመለካከቶችን ለመግለጽ ያገለግላል።[92]
  10. ↑ ለምሳሌ፣ በዋሻው ምሳሌ ላይ ስለ እውነታ በጋራ የሚታመኑት እምነቶች ከፍ ያለ፣ ያልተገነዘበ እውነታ ጥላ ብቻ እንደሆኑ ጠቁሟል።[97]
  11. ↑ ብሔራዊ ምንምነታዊነት፣ ተዛማጅ አመለካከት ሲሆን፣ በራስ አገር ላይ አሉታዊ አመለካከት ነው።[109] በቻይና፣ ታሪካዊ ምንምነታዊነት የሚለው ቃል በየቻይና ኮሚኒስት ፓርቲ ፓርቲው በታሪክ ላይ ያለውን ኦፊሴላዊ ዘገባ የሚሞግቱ ታሪካዊ አመለካከቶችን ለመግለጽ ያገለግላል።[110]
  12. ↑ ለምሳሌ፣ በዋሻው ምሳሌ ላይ ስለ እውነታ በጋራ የሚታመኑት እምነቶች ከፍ ያለ፣ ያልተገነዘበ እውነታ ጥላ ብቻ እንደሆኑ ጠቁሟል።[115]
  13. ↑ ይህም "እግዚአብሔር ሞቷል" የሚለውን መግለጫውን ያካትታል።[131]
Cite error: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found
  1. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  2. ↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named auto5
  3. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  4. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  5. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  6. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  7. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  8. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  9. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  10. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  11. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  12. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  13. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  14. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  15. ↑ OED staff 2025
  16. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  17. ↑ Slocombe 2006, p. 1
  18. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  19. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  20. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  21. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  22. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  23. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  24. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  25. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  26. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  27. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  28. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  29. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  30. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  31. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  32. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  33. ↑ Crosby 1988, pp. 352–357
  34. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  35. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  36. ↑ {{multiref | Dreier 2007, pp. 240–242 | {{harvnb|Krellenstein|2017|pp=[[suspicious link removed] 75–90]}} | Joyce 2013 | Gemes & Sykes 2013, p. 673 }}
  37. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  38. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  39. ↑ Krellenstein 2017, pp. 76–80
  40. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  41. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  42. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  43. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  44. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  45. ↑ Pratt, § 2. Friedrich Nietzsche and Nihilism, § 4. Antifoundationalism and Nihilism
  46. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  47. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  48. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  49. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  50. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  51. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  52. ↑ Klein 2011, pp. 484–485
  53. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  54. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  55. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  56. ↑ Pratt, § 4. Antifoundationalism and Nihilism
  57. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  58. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  59. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  60. ↑ Coggins 2010, pp. 11–12
  61. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  62. ↑ Brenner 2015, pp. 318–319
  63. ↑ Rettler 2018, pp. 842–843
  64. ↑ Rettler 2018, pp. 842–843, 854–855
  65. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  66. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  67. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  68. 1 2 መለጠፊያ:Multiref
  69. ↑ Crosby 1988, p. 27
  70. ↑ {{harvnb|Baghramian|Carter| በመረጃው የሚደግፋቸው። በውጤቱም፣ ልዩነቶቻቸውን ለመፍታት ተጨባጭ ደረጃ ሳይኖራቸው የተለያዩ እኩል ትክክለኛ ትርጓሜዎች አሉ።<ref>መለጠፊያ:Multif
  71. ↑ መለጠፊያ:Multief
  72. ↑ {{harvnb|18–2|201|Moruzzipp20 221–222}
  73. 1 2 መለጠፊያ:Multiref
  74. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  75. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  76. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  77. ↑ Dowdall 2024, p. 141
  78. ↑ Stewart 2023, pp. ix, 195
  79. ↑ Stepenberg 2019, pp. xi–xv, 115–116
  80. ↑ Weller 2008, pp. 321–322
  81. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  82. ↑ Stoehr 2015, pp. 1, 67–68
  83. ↑ Smith 2002, p. 350
  84. ↑ Abrams 2007, p. 6
  85. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  86. ↑ Gaughran 2009, p. 231
  87. ↑ Yeo 2017, p. 53
  88. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  89. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  90. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  91. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  92. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  93. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  94. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  95. ↑ Iannone 2013, p. 235
  96. ↑ Gertz 2019, pp. 13–17
  97. ↑ Gertz 2019, pp. 14–15
  98. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  99. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  100. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  101. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  102. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  103. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  104. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  105. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  106. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  107. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  108. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  109. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  110. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  111. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  112. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  113. ↑ Iannone 2013, p. 235
  114. ↑ Gertz 2019, pp. 13–17
  115. ↑ Gertz 2019, pp. 14–15
  116. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  117. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  118. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  119. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  120. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  121. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  122. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  123. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  124. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  125. 1 2 መለጠፊያ:Multiref
  126. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  127. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  128. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  129. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  130. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  131. ↑ መለጠፊያ:Multiref
  132. ↑ መለጠፊያ:Multiref
ከ «https://am.wikipedia.org/w/index.php?title=ምንምነታዊነት&oldid=387744» የተወሰደ