ጓንዴ
ጌዌህር 88 (በተለምዶ የኮሚሽን ጠመንጃ ወይም በኢትዮጵያ ውስጥ ጓንዴ በመባል የሚታወቀው) በ19ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ በጀርመን ግዛት የተሰራ አንድ በአንድ ተካሽ ጠመንጃ ነው። ይህ ጠመንጃ ጀርመን ለመጀመሪያ ጊዜ ለጭስ አልባ ባሩድ የሰራችው ዘመናዊ የጦር መሳሪያ ሲሆን፣ በወቅቱ በአውሮፓ በነበረው የጦር መሳሪያ ንድፍ ውድድር ውስጥ የጀርመንን ቦታ ለማስጠበቅ የተፈጠረ ነው።
በ1886 ፈረንሳይ ጭስ አልባ ባሩድ የሚጠቀምን ሌብል ሞዴል 1886 ጠመንጃ ስታስተዋውቅ፣ የጀርመን ጦር ትልቅ ስጋት ውስጥ ወደቀ። የፈረንሳይ ሌብል ጠመንጃ ከጀርመኑ መውዜር ሞዴል 1871/84 በጥይት ፍጥነቱ፣ በኢላማ ጠባቂነቱ እና በጭስ አልባነቱ እጅግ የላቀ ነበር። በዚህም ምክንያት የጀርመን መንግስት በአስቸኳይ አዲስ ጠመንጃ እንዲሰራ የጀርመን የጠመንጃ ልማት ኮሚሽን (Gewehr-Prüfungskommission) አቋቋመ።
ይህ ኮሚሽን የመውዜር (Mauser) ኩባንያን በቀጥታ ከማዘዝ ይልቅ፣ ከተለያዩ የጦር መሳሪያዎች የተውጣጡ ምርጥ ገጽታዎችን በማጣመር አዲስ ጠመንጃ ይነድፋል። ለምሳሌ፦
- የመተኮሻ አሰራሩ (Action): ከመውዜር የተወሰደ።
- የጥይት አቀባበል ስርዓት (Loading System): ከኦስትሪያው ፈርዲናንድ ማንሊከር (Ferdinand Mannlicher) የተወሰደ ባለ 5 ጥይት ኤን-ብሎክ ክሊፕ (en-bloc clip) ነው። ይህ ስርዓት አምስቱንም ጥይቶች ከነማሸጊያቸው (ክሊፕ) ወደ ጠመንጃው መጋዘን በማስገባት ፈጣን አሞላል ያስችላል። የመጨረሻው ጥይት ከተተኮሰ በኋላ ባዶው ክሊፕ ከመጋዘኑ ስር በኩል ይወድቃል።
በዚህ ፈጣን ንድፍ ምክንያት ጠመንጃው በሁለት ዓመት ውስጥ ተመርቶ በ1888 ለጀርመን ጦር መከፋፈል ጀመረ። ጠመንጃው "የኮሚሽን ጠመንጃ" የሚል ስያሜ ያገኘውም በማውዘር ኩባንያ ሳይሆን በመንግስት ኮሚሽን በመሰራቱ ነው።
- ካሊበር : 8x57ሚሜ I (Patrone 88) የተባለ አዲስ የጥይት አይነት ይጠቀማል።
- አፈሙዝ መከለያ (Barrel Shroud): የጠመንጃው አፈሙዝ በቀጭን የብረት ቱቦ ተሸፍኗል። ይህ የሆነው አፈሙዝን ከጉዳት ለመጠበቅ እና ወታደሩ በግለት እጁ እንዳይቃጠል ታስቦ ነበር። ነገር ግን በአፈሙዝ እና በመከለያው መካከል ውሃና እርጥበት በቀላሉ ስለሚገባ ለዝገት ያጋልጥ ነበር።
- ስሪቶች : ከመደበኛው ረዥም ጠመንጃ በተጨማሪ ሁለት አጫጭር ስሪቶች ነበሩት፦
- ካርባይነር 88 (Karabiner 88): ለፈረሰኛ እና ለመድፈኛ ወታደሮች የተሰራ አጭር ጠመንጃ።
- ጌዌህር 91 (Gewehr 91): ለመድፈኛ ወታደሮች የተሰራ
ጌዌህር 88 እስከ 1898 ድረስ የጀርመን ዋና እግረኛ ጠመንጃ ሆኖ አገልግሏል። በ1898 በላቀው ጌዌህር 98 (Mauser Gewehr 98) ከተተካ በኋላ ለአስቸኳይ ጊዜ አገልግሎት እና ለሁለተኛ ደረጃ ወታደሮች ተላልፏል። በአንደኛው የዓለም ጦርነት ወቅት በጀርመን፣ በኦስትሪያ-ሀንጋሪ እና በኦቶማን ግዛት ወታደሮች በስፋት ጥቅም ላይ ውሏል።
ጌዌህር 88 በኢትዮጵያ ታሪክ ውስጥ ልዩ ቦታ አለው። በ20ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ በዓለም አቀፍ የጦር መሳሪያ ገበያ በኩል ወደ ኢትዮጵያ በብዛት ገብቷል። ኢትዮጵያውያን ይህንን ጠመንጃ "ጓንዴ" በሚል ቅጽል ስም ያውቁት ነበር።
በሁለተኛው የኢትዮ-ጣልያን ጦርነት (1935-1936) እና በቀጣዩ የሀገር ፍቅር ተጋድሎ ወቅት "ጓንዴ" ከሌሎች ጠመንጃዎች (እንደ ሌብል፣ መውዜር እና ግራስ) ጋር በመሆን የአርበኞች ዋና የጦር መሳሪያ ነበር። በአስተማማኝነቱ እና በአጠቃቀም ምቹነቱ በኢትዮጵያ ተዋጊዎች ዘንድ ከፍተኛ ተወዳጅነትን አትርፎ ነበር።
ጌዌህር 88 በጥቁር ባሩድ ከሚጠቀሙ አሮጌ ጠመንጃዎች ወደ ዘመናዊ ጭስ አልባ ጠመንጃዎች የተደረገውን ሽግግር የሚያሳይ ቁልፍ መሳሪያ ነው። ምንም እንኳን በጀርመን ውስጥ በአጭር ጊዜ ውስጥ ቢተካም፣ ንድፉ በሌሎች ሀገራት ላይ ተፅዕኖ አሳድሯል። ለምሳሌ ቻይና ለረጅም ዓመታት ስትጠቀምበት የነበረው ሀንያንግ 88 (Hanyang 88) የጌዌህር 88 ቀጥተኛ ቅጂ ነው።
በአጠቃላይ፣ ጌዌህር 88 በአውሮፓ የጦር መሳሪያ ታሪክ ውስጥ ትልቅ ምዕራፍ የከፈተ እና እንደ ኢትዮጵያ ባሉ ሀገራት የነጻነት ተጋድሎ ውስጥ ወሳኝ ሚና የተጫወተ ታሪካዊ ጠመንጃ ነው።
-
የገዌህር 88 ቆራጭ ሞዴል -
መርሐግብር ምስሎች #5 እና #6 -
ካርትሬጅ M88
