ጥሬ ኮዱን ለወልደያ ለማየት

{{  የቦታ መረጃ
  | ስም          = ወልደያ
   |  ስዕል          =  Woldia skyline.jpg
   | ስዕል_መግለጫ  = ወልደያ  ከተማ
   | ክፍፍል_ዓይነት = አገር 
   | ክፍፍል_ስም = {{flag|ኢትዮጵያ}}
   | ክፍፍል_ዓይነት2 = ክልል
   | ክፍፍል_ስም2 = [[አማራ ክልል]]
   | ክፍፍል_ዓይነት3 = ዞን
   | ክፍፍል_ስም3 = [[ሰሜን ወሎ ዞን|ሰሜን ወሎ]]
  | ከፍታ     = 2,112 ሜትር
  | ሕዝብ_ጠቅላላ    = 46,139 
  | ካርታ_አገር       = ኢትዮጵያ
  | lat_deg       =11
  | lat_min       =49
  | north_south   = N
  | lon_deg       = 39
  | lon_min       = 36
  | east_west     = E
}}'''ወልደያ''' ወይንም '''ወልዲያ''' ከ[[ደሴ]] ሰሜን 120 ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ የሚገኝ ከ[[ላሊበላ]] ደግሞ በደቡብ ምስራቅ ያለ  በ[[ኢትዮጵያ]] የ[[አማራ]] ክልል ከተማ ሲሆን በ[[ሰሜን ወሎ]]ና በ[[ወልዲያ ወረዳ]] ይገኛል።  ከኢኮኖሚ አንጻር ለሕንጻ ስራ የሚያገለግል የ[[ኖራ]] ምርት በአካባቢው በትንሹ መካሄዱ በታሪክ ይጠቀሳል<ref name=NAI-web>[https://web.archive.org/web/20070927023056/http://130.238.24.99/library/resources/dossiers/local_history_of_ethiopia/vw/ORTWEL.pdf "Local History in Ethiopia"]) The Nordic Africa Institute website (accessed 19 November 2007)</ref>። 

ወልድያ ከተማ በ1770ዎቹ በታላቁ ራስ ዓሊ የንግሥና
ዘመን የተመሰረተች፤ 4 ዋና ዋና የአውራ ጎዳና መንገዶች
የሚገናኙባት ለአብዛሃኛው የሰሜን ምስራቅ ኢትዮጵያ ክፍሎች መገናኛ ከተማ ነች፡፡

ወልድያ

ወልድያ ከተማ በ1770ዎቹ በታላቁ ራስ ዓሊ የንግሥና
ዘመን የተመሰረተች፤ 4 ዋና ዋና የአውራ ጎዳና መንገዶች
የሚገናኙባት ለአብዛሃኛው የሰሜን ምስራቅ ኢትዮጵያ ክፍሎች መገናኛ ከተማ ነች፡፡ መገኛነቷን ስንቃኝም ከአዲስ አበባ 520 ኪ.ሜ፣ ከባህር
ዳር 360 ኪ.ሜ፣ ከላልይበላ 168 ኪ.ሜ፣ ከመቀሌ 260
ኪ.ሜ፣ ከጅቡቲ ወደብ (በአፋር በኩል) 553 ኪ.ሜ እርቀት
የተነሱ ሁሉ የሚገናኙባት ናት፡፡ በተጨማሪም በአሁኑ ወቅት
የራስ ወሌ ብጡል ቤተ-መንግሥት በነበረበት በመርጦ
አቅጣጫ እዜት በርን አቋርጦ በመገንባት ላይ ያለው
የደላንታ መንገድም ከተማዋን በማማከል 5ኛ ሀገር
አቋራጭ መንገድ መሃል ከተማዋን ያቋርጣል፡፡

==ታሪክ==
ከተማው በታሪካዊ ቦታወች የተከበበ ሲሆን በ1834ዓ.ም.  ወልደያን ጎብኝቶ የነበረው ሚስዮኑ [[ጆዓን ሉዊግ ክራፍ]] [[ደጅአዝማች]] [[ፋሪስ አሊጋዝ]] እና ወንድሙ እና ካሊድ [[ብሩ አሊጋዝ]] መምሪያቸውን በዚሁ ቦታ አድርገው እንደነበር ዘግቦት ይግኛል። ሁለቱ ወንድማማቾች በዚያን ወቅት [[ወረ ይመኑ]]ን ለመውጋት ተንቀሳቅሰው እንደነበር ይገልጻል፡፡<ref>[http://www.archive.org/stream/journalsofrevmes00isen/journalsofrevmes00isen_djvu.txt ''Journals of the Rev. Messrs. Isenberg and Krapf, Missionaries of the Church Missionary Society, Detailing their proceedings in the kingdom of Shoa, and journeys in other parts of Abyssinia, in the years 1839, 1840, 1841 and 1842''], (London, 1843), p. 443</ref>። 

በ1880ዎቹ  ወልደያ ለ[[ዝሆን]] አደን ተስማሚ ስለነበር በታሪክ ተጠቃሽነት አለው። ከ1880ዎቹ እስከ 1950ዎቹ ወልደያ የ[[የጁ]] አውራጃ ማዕከል ነበር<ref name=NAI-web/>።  በዚህ ወቅት፣ የ[[ወልደያ ሆስፒታል]] በ1929 ዓ.ም በኮንተራክተሩ M.C.M. Pollera ተገነባ። ሆስፒታሉ ሰፊ ቦታ የያዘና ለሰራተኞች ዘመናዊ መኖሪያ ቤት ያለውም ነው፡፡ በአሁኑ ጊዜ ሆሰፒታሉ ለከተማው ነዋሪና ለተጎራባች ከተሞች ([[ላሊበላ]]፣ አላማጣ፡አፋር፣ ጎንደር) ከፍተኛ አገልግሎት በመስጠት ላይ ይገኛል፡፡ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ከተማዋ ከፍተኛ የመሰረተ ልማት ግንባታ የሚታይባት ስትሆን በሶስት አቅጣጫ የሚነሱት አውራ መንገዶቹዋም በአስፓልት ኮንክሪት የተሰሩ ናቸው፡፡ የ ፪፬ ሰዓት የ ሀይድሮ ኤሌክትሪክ ፓዎር የምታገኝ ሲሆን በቅርቡ ደግሞ አንድ ዘመናዊ ስታዲዮም ለመስራት የመሰረት ድንጋይ ተቀምጧል፡፡ በከተማዋ ውስጥ ባጃጅ ታክሲዎች በአሁኑ ጊዜ ዋነኞቹ የህዝብ ትራንስፖርት መንገዶች ናቸው፡፡

መልክዓ-ምድር እና የሥነ-ህዝብ ምጣኔ

የከተማዋ መልክዓ-ምድር አቀማመጥ ወጣ ገባና በተፈጥሮ በተራራ የተከበበች፣ ጥቁር ውሃ እና አላውሃ በዙሪያዋ የሚፈሱባት ስትሆን አጠቃላይ የቆዳ ስፋቷ ምጣኔም12,213.56 ሄክታር ሲሆን ከዚህ ውስጥ 6,445 በአሁኑ ማስተር ፕላን የፕላን ምድብ የተካተተ ነው፡፡
ከምድረ ወገብ በ11,050 ሰሜን ኬክሮስና
ከ39,046 ምስራቅ ኬንትሮስ መካከል ስትገኝ ከባህር
ጠለል በላይ 2,112 ሜትር ከፍታ አላት፡፡ የዓየር ንብረቷም
1% ደጋማ፣ 5% ቆላማ፣ 94% ወይና ደጋ ነው::

በ  ከመሬት መቀማት ጋር በተነሳ   የ[[ቀዳማዊ ወያኒ አመጽ]] ተብሎ በሚታወቀው የ1940 አመጽ ከተማው ላይ  በ[[የጁ|የጁወች]] ጥቃት ሲደረስ፣ [[ወልደያ እሰር ቤት|እስር ቤቱ]] ተከፍቶ እሰረኞች ተለቀቁ።  ሆኖም አመጹ የተሳካ አልነበረም <ref>{{Ref Ethiopia|BahruZewde-2001|pages= p. 218}}</ref> አለም አቀፍ ሃብታም በመሆኑ የሚታወቀው [[መሀመድ ሁሴን አሊ አላሙዲ|መሀመድ አላሙዲ]] በ1950ወቹ ለ10 አመት በወልደያ እንዳደገ ይጠቀሳል። ጥቅምት 8-9፣ 1980 ከተማዋ በ[[ደርግ]] አውሮፕላን ብትደበደብም የሞተ ሰው ግን አልተዘገበም።<ref>Africa Watch Report, [http://www.hrw.org/reports/pdfs/e/ethiopia/ethiopia907.pdf ''Ethiopia: "Mengistu has Decided to Burn Us like Wood": Bombing of Civilians and Civilian Targets by the Air Force''] {{Wayback|url=http://www.hrw.org/reports/pdfs/e/ethiopia/ethiopia907.pdf |date=20121004075747 }}, 24 July 1990</ref>

ከዚህ በተረፈ ወልደያ ላይ የሚገኙት [[አኖማ ማርያም]] (በዛፎች ተሸሽጎ ዋሻ ውስጥ የተደበቀ ቤ/ክርስቲያን<ref>David Buxton, 1944</ref>)  እና [[ወልደያ ገብርኤል]] ለአካባቢው ታዋቂነትን ይሰጣሉ። [[ገነተ ማርያም]]ም ከወልደያ ብዙ ሳይርቅ ይገኛል።

== የሕዝብ ስብጥር ==
በ 2007 በተደረገው አጠቃላይ የህዝብ ቆጠራ፣ የከተማዋ የህዝብ ብዛት 46,139 ሲሆን ከነዚህም ውስጥ 23,000 ወንዶችና 23,139 ሴቶች ናቸው።<ref>[http://www.csa.gov.et/index.php?option=com_rubberdoc&view=category&id=72&Itemid=521 ማዕከላዊ የስታትስቲክስ ባለስልጣን] {{Wayback|url=http://www.csa.gov.et/index.php?option=com_rubberdoc&view=category&id=72&Itemid=521 |date=20100816080650 }}, population.pdf</ref>

{{አሞሌ ቻርት
| title       = የወልደያ ሕዝብ ቁጥር <ref>http://www.nai.uu.se/library/resources/dossiers/local_history_of_ethiopia/vw/ORTWEL.pdf</ref>
| bar_width   = 25
| width_units = em
| label_type  = ዓ.ም.**
| label1  = 1959
| label2  = 1976
| label3  = 1984
| label4  = 1993
| label5  = 1998
| label6  = 2007
| label7  = 
| label8  = 
| label9  = 
| data_type = የሕዝብ ብዛት
| data_max  = 66,000
| data1  = 8,505
| data2  = 15,700
| data3  = 24,500
| data4  = 30,200
| data5  = 42,700
| data6  = 46,139
| data7  = 
| data8  = 
| data9  = 
| col2_data_type = የተማሪዎች ብዛት
| col2_data_max  = 
| col2_data1  = 
| col2_data2  = 
| col2_data3  = 
| col2_data4  = 
| col2_data5  = 
| col2_data6  = 
| col2_data7  = 
| col2_data8  = 
| col2_data9  = 
}}

== ምንጮች ==
<references/>

{{የኢትዮጵያ ከተሞች}}

[[መደብ:የኢትዮጵያ ከተሞች]]