አገው

አማራ (ግዕዝ፣ ሳባኛ እና አማርኛ ቋንቌዎች ባለቤት ነው) በመላ ኢትዮጵያ የሚገኝ ቀደምት እና ገናና ህዝብ ነው።

የእማራ ነገስታቶች የሥልጣኔ ምንጭ ሲሆኑ እነ ቅዱስ ላሊበላ ይገኙበታል ። በመጀመሪያው ክፍለ ዘመን ይኖር የነበር ፤ አንድ Gaius plinius የተባለ ታዋቂ የታሪክ ጽሐፊ ፣ በወቅቱ በኢትዮጵያ ታራራማ ቦታዎች ይኖር ስለነበረው የአማር ሕዝብ አኗኗር ፣ በሰፊው በመፅሀፉ አስፍሯል።

ፊደል

የግዕዝን ፊደል ከሚጠቀሙ የኢትዮጵያ ጎሳዎች የአገው ሕዝብ አንዱና ዋነኛው ነው። ሕዝቡ የሚጠቀምበትም ለየት ያሉ ድምጾች የራሳቸው ቀለሞች ኣሏቸው።

ሕዝብ ቁጥር

      በኢትዮጵያ ወደ ከ 900,000 እስከ 1,000,000 የሚሆኑ አገዎች ሲኖሩ፣በኤርትራ ደሞ  ቁጥራቸው 150,000 የሚደርስ አገው ብሌኖች ይኖራሉ።

✓"አዊ "፡የቃሉ መነሻና ምንጭ የራሱ ቋንቋ አገውኛ ሲሆን ሌሎችንም ራሱንም  አገው ለማለት ና ለመግለጽ ይህንኑ ቃል ይጠቀማል።

የሰው ስም ስያሜዎችም ከአማርኛና ከአገውኛ ጋር የተጣመሩ ናቸው ለምሳሌ ነፃነት እምቢአለ

✓ብሊን ማለት አገው  ማለት ነው ፡የቃሉ መነሻና ምንጭ የራሱ አገውኛ ቋንቋ፡የቤላ ትውፊትና በጋራ ካሉት የሳሆ  ቋንቋ ተናጋሪዎች የተወሰደ ሲሆን አገዎች ራሳቸውንና ሌሎች የማህበረሰብ ክፍሎች ደግሞ አገዎችን ለመግለጽ ይጠቀሙበታል።

==ታዋቂ ሰዎች Wagshum Gobeze, Lalibela