አፈር

ለመጨመር
ከውክፔዲያ
አፈር

አፈር የምድር የላይኛው ክፍል ሲሆን በማዕድን እና በኦርጋኒክ ቁስ አካል የተገነባው ከእንስሳት እና ከአትክልቶች መበስበስ ነው. ለእጽዋት የንጥረ ነገሮች ምንጭ ሆኖ የሚያገለግል ሲሆን በግብርና ምርት ውስጥ አስፈላጊ አካል ነው, ምክንያቱም የሰው ልጅ አብዛኛው ምግብ የሚያመርተው ከእሱ ነው። [1] አፈር የምድር ንጣፍ ንጣፍ ነው[2]. ሰዎችን ጨምሮ ብዙ እንስሳት የሚረግጡት ክፍል እና የእጽዋት ሥሮች የሚያድጉበት ክፍል ፡፡ ግን በተጨማሪ በሁሉም ንብርብሮች ውስጥ ነፍሳትን (እንደ የምድር ትሎች ወይም ጉንዳኖች ያሉ) እና ረቂቅ ተሕዋስያን (ባክቴሪያዎች ፣ እናገኛለን) ፡፡ እንጉዳዮች, በውስጡ ቫይረሶች).[3] አፈሩ ከዓለቶች መፍረስ ወይም አካላዊ እና ኬሚካላዊ ለውጦች እና በእሱ ላይ በሚሰፍሩ ባዮሎጂያዊ እንቅስቃሴዎች የተረፈው የምድር ንጣፍ አካል ባዮሎጂያዊ ንቁ አካል ነው።[4]

አፈር በየቦታዉ እንደልብ የሚገኝ የተፈጥሮ ሀብት በመሆኑ ብቻ ጥንቃቄና ክብካቤ እንደሚያስፈልገዉ ብዙዎች አይገነዘቡም። የዓለም የምግብ እና እርሻ ድርጅት FAO ዋና ዳይሬክተር ሆሴ ግራዚአኖ ደ ሲልቫ በዓለም ካለዉ ብዝሃ ሕይወት አፈር አንድ አራተኛዉን እጅ እንደሚይዝ መጠቆማቸዉን የድርጅቱ መረጃዎች ያመለክታሉ።[5]

ጠቀሜታ[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

አፈሩ በመሬት ላይ ባለው የስነ-ምህዳር አደረጃጀት ውስጥ መሠረታዊ ነው, ምክንያቱም ተክሎች ለማዳበር ሁሉንም አስፈላጊ ንጥረ ነገሮችን የሚያወጡት ከእሱ ነው. የአፈር አይነት ለእርሻ እና ለእርሻ ልማት በጣም አስፈላጊ ነው. ከዚህ አንጻር ሁሉም አፈር የእፅዋትን መራባት አይደግፍም.። [6]

ጥንቅር[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

የአፈር ጥንቅር

በመሆኑም, አፈሩ - የላይኛው ለም ነው የአፈር ንብርብር. ይህም በተለያዩ ክፍሎች የተዋቀረ ነው. ውስጥ, በተጨማሪ ጉዳይ particulate አየር እና ውሃ, እና እንዲያውም ሕይወት ያላቸው ለማካተት. በእርግጥ በኋለኛው በውስጡ ምስረታ ላይ ወሳኝ ሚና ይጫወታሉ. ጥቃቅን በማድረግ የመራባት መጠን ይወሰናል. ባጠቃላይ መልኩ, የአፈር ደረጃዎች ያቀፈ ነው. ጠንካራ, ፈሳሽ, gaseous እና "በቀጥታ" እኛ በመጽሐፍህ ምን ክፍሎችን መተንተን እንመልከት.[7]

አካላዊ ባህርይ (Physical Property)[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

አፈር በአካላዊ፣ ኬሚካላዊ እና ባዮሎጂካል ባህሪያቸው ይለያያል።ሸካራነት በአፈር ውስጥ የሚገኙትን የተለያየ መጠን ያላቸው የማዕድን ቅንጣቶችን መጠን ይወስናል[8]. አወቃቀሩ የአፈር ቅንጣቶች አንድ ላይ የሚሰባሰቡበት አጠቃላይ ሁኔታ የሚፈጥሩበት መንገድ ነው። እፍጋቱ የእፅዋትን ስርጭት ይነካል. ጥቅጥቅ ያሉ አፈርዎች ብዙ እፅዋትን ለመደገፍ ይችላሉ. የሙቀት መጠኑ የእፅዋትን ስርጭት በተለይም በከፍታ ላይ ተጽዕኖ ያሳድራል። ቀለሙ በአጻጻፉ ላይ የተመሰረተ ሲሆን በአፈር ውስጥ ካለው እርጥበት ጋር ይለዋወጣል.[4]

ስነ-ህይወታዊ ባህርይ[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

እዚህ ውስጥ በውስጡ የሚኖሩትን ፍጥረታት ዓይነቶች ማለትም ባክቴሪያ፣ ፈንገስ እና ሌሎች እንስሳትን ማግኘት እንችላለን። እንስሳት እንደ አመጋገብ፣ እንቅስቃሴ፣ መጠናቸው፣ ወዘተ ተግባራቸውን በመሬት ላይ ያከናውናሉ።[4]

ኬሚካዊ ባህርይ[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

የአፈር የአሲድ ያለውን ደረጃ ላይ የሚወሰን ሊከፈል ይችላል. በመሆኑም, ፒኤች መዋቅር አንፃር በደካማነት, አሲድ ገለልተኛ ወይም በትንሹ የአልካላይን ናቸው. 6.5 እስከ 7.0 ድረስ የተለያዩ የአፈር የአሲድ የመጨረሻ ደረጃ. , አትክልት ጨምሮ የአትክልት ተክሎች, ታላቅ ነውና ይበልጥ ፈጣን እድገት እና ልማት አስተዋጽኦ ያደርጋል. አሲድ primer 4.0 እስከ 6.5 ወደ የይዘቶቹ መረጃ አለው, ነገር ግን 7.0 9.0 ከ - ይህ የአልካላይን መዋቅር ነው. ከእነዚህ በተጨማሪ ስኬል ጽንፈኛ ነጥቦች አሉ - 1 እስከ 14 ድረስ; ነገር ግን እነርሱ ከሞላ ጎደል የአውሮፓ ፍራፍሬ ልምምድ ውስጥ ሊከሰት አያውቅም. እነዚህ ውሂብ እውቀት መሬት ላይ የዕፅዋት ትክክለኛ ምርጫ አስፈላጊ ነው. የአፈር ያለውን የአሲድ ምክንያት ኖራ መዋቅር ጋር ማደባለቅ ወደ ሊቀነስ ይችላል. ፒኤች እርዳታ ኦርጋኒክ ማቀዝቀዣዎችን አንሱ. ይሁን እንጂ, ሁለተኛውን ሂደት ይልቅ ከፍ ያለ ዋጋ አለው. በዚህ ረገድ, የአልካላይን አፈር ቦታዎች መያዣዎች ውስጥ እየጨመረ ይችላል እና ገንዳዎች አንድ አሲዳማ መዋቅር ጋር የተሞላ ነው acidophiles.[8]

የአፈር አይነቶች[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

አፈር እንደ አወቃቀራቸው ይመደባል።[3]

  1. አሸዋማ አፈር ፦ እነሱ በጣም ሊተላለፉ የሚችሉ ናቸው ፣ እና ስለሆነም ውሃው ስለሚወስዳቸው ምንም ንጥረ ምግቦች የላቸውም ማለት ይቻላል ፡፡ እነሱ በመሠረቱ አሸዋ ይይዛሉ።
  2. ሲሊቲ አፈር ፦ እነዚህ በአብዛኛው አተላ አላቸው ፡፡ እነሱ በወንዞች ወይም በነፋሱ የተሸከሙ በጣም ጥሩ ደቃቃዎች በመኖራቸው ተለይተው ይታወቃሉ። እነሱም የታመቁ ፣ ግን በጣም የታመቁ አይደሉም ፣ እና ጥቁር ቡናማ ቀለም አላቸው።
  3. የኖራ ድንጋይ አፈር: ከፍተኛ መጠን ያለው የከባድ ጨዋማ ጨዎችን የያዙ ናቸው። በዝናብ ድግግሞሽ እና ጥንካሬ ላይ በመመርኮዝ ቀላል ቡናማ ወይም ነጭ ሊሆኑ ይችላሉ ።
  4. የሸክላ አፈር: እነሱ ቡናማ ወይም ከቀይ-ቡናማ እህል የተዋቀሩ ናቸው። እነሱ ብዙ ሸክላ አላቸው ፣ ስለሆነም ብዙ ዝናብ በሚዘንብበት ጊዜ ገንዳዎች ይፈጠራሉ ።
  5. የድንጋይ አፈርዎች-ስሙ እንደሚያመለክተው እነሱ በድንጋይ እና በድንጋይ የተገነቡ አፈርዎች ናቸው ፡፡ ቀዳዳ ከሌለ በስተቀር ውሃ አይይዙም ፣ ስለዚህ በውስጣቸው ጥቂት እጽዋት ይበቅላሉ (በሌሎች የአፈር ዓይነቶች ላይ ከሚበቅሉት ጋር ሲነፃፀሩ) ፡፡
  6. ጥቁር ምድር: እርጥበታማ አፈር በመባል ይታወቃል። ከፍተኛ መጠን ያለው ኦርጋኒክ ንጥረ ነገር በውስጡ የያዘ ፣ ውሃ የሚስብ እንዲሁም የሚያጣራ እና ጥሩ የስር እድገት እንዲኖር ስለሚያደርግ ማደግ ምርጥ ነው።

ከዚህ በተጨማሪ እናም እንደ ፒኤችአቸው መሠረት ሊመደብ ይችላል፣ ማለትም ፣ እንደ የአሲድነት / የአልካላይን መጠን

  • አሲዳማ አፈር: - እነሱ ከ 7 በታች ፒኤች ያላቸው ናቸው ቀለማቸው ብዙውን ጊዜ ቀላ ያለ ቡናማ ነው ፣ እና ምንም እንኳን እፅዋቶች እንደ ብረት ፣ ማንጋኒዝ ወይም ክሎሪን ያሉ ሁሉንም የማይክሮ ንጥረ ነገሮችን ማግኘት ቢችሉም ሁልጊዜ ናይትሮጂን ፣ ፎስፈረስ ፣ ፖታስየም አያገኙም ወይም ካልሲየም ፣ እነሱን ለመምጠጥ ስለማይችሉ ወይም በዚያ አፈር ውስጥ ስላልተገኙ ፡፡
  • ገለልተኛ ወለሎችበ 7 እና 7.5 መካከል ፒኤች ያላቸው ናቸው ፡፡ ብዙውን ጊዜ አብዛኛዎቹ እፅዋቶች የሚፈልጓቸው ሁሉም ንጥረ ነገሮች አሏቸው ፡፡
  • መሰረታዊ ወለሎችአልካላይን አፈር ተብሎም ይጠራል ፡፡ እነሱ ከ 7.5 በላይ ፒኤች ያላቸው ናቸው ፡፡ የእነሱ ዋነኛው መሰናክል ከፍተኛ መጠን ያለው የካልሲየም ካርቦኔት መኖር ሲሆን ሥሮቹ የሚፈልጉትን ንጥረ ነገር እንዳያገኙ ያደርጋቸዋል ፡፡

ስለዚህ አንድ አፈር ሸክላ እና እንዲሁም ገለልተኛ ሊሆን ይችላል ፡፡ ወይም አሸዋማ እና መሠረታዊ።

የአፈር መበከል[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

የአፈር አሲዳማነት[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

አሲዳማ አፈር ማለት የአፈሩ ኬሚካላዊ ይዘት ወይም ፒ ኤች (pH) ከ 7 በታች የሆነ እና የሀይድሮጅን (H+) እና አልሙኒየም (Al+3) ንጥረ ነገሮች የሚበዙበት አፈር ማለት ነው፡፡[9]

በሀገራችን ለአፈር አሲዳማነት መከሰት ከፍተኛ ድርሻ የሚይዘው ፒ.ኤችን ለማማከል የሚረዱ እንደ ካልሲየም፣ ማግኒዝየም እና ፖታሲም ያሉ አስፈላጊ ንጥረ ነገሮች በዝናብ ታጥበው ወይም ሰርገው በመሄዳቸው ሲሆን ሰብሎች ከአፈር የሚወሰዱትን ንጥረ ነገሮች ባለመተካታቸው በሂደት በአፈር የላይኛው ክፍል (top soil) የንጥረ ነገሮች መመናመን በሚያመጣው ኬሚካላዊ ለውጥ የተነሳ መሆኑ ይታወቃል፡፡

በአብዛኛው የፒ.ኤ.ች መጠናቸው ከ5.5 በታች ያላቸው አፈሮች የሀይድሮጅን (H+) ከፍተኛ መጠን እና የአልሙኒየም (Al+3) ንጥረ ነገሮች መርዛማነትን ስለሚያስከትሉ በዕጽዋት ሥሮች እድገት ላይ ከፍተኛ ጉዳት ያደርሳል፡፡

ይህም የሰብል ምርትና ምርታማነት በከፍተኛ ደረጃ እንዲቀንስ ያደርጋል፡፡ ስለሆነም የፒ.ኤች መጠናቸው ከ5.5 በታች የሆኑ አፈሮች ምርታማነታቸው እንዲጨምር በግብርና ኖራ ማከም ያስፈልጋል፡፡

በሀገራችን በአሲዳማ አፈር የተሸፈነ የእርሻ መሬትን አስመልክቶ ቀደም ሲል በኢትዩጵያ ጂኦሎጂካል ሰርቬይ ኢንስቲትዩት የተደረገ ጥናት እንደሚያመለክተው 40 በመቶ (Schelde,1989) ሲሆን በቅርብ ጊዜ በኢትዮጵያ የአፈር ሀብት መረጃ ፕሮጀክት (EtioSIS,2018) በተጠናው ጥናት መሰረት ሊታረስ ከሚችለው የመሬት ሽፋን 43 በመቶ መጠቃቱን ያሳያል፡፡

ከዚህም ውስጥ 28 በመቶ በጠንካራ አሲዳማነት የተጠቃ ሲሆን አጠቃላይ ከሚታረሰው መሬት 3.7 ሚሊየን ሄክታር ይሸፍናል፡፡ ይህም የአሲዳማ አፈር ሽፋን ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ መምጣቱን ያመላክታል፡፡

በግብርና ሚኒስቴር ችግሩን ለመፍታት የአሲዳማ አፈር ልማት አሰራርን በመዘርጋት የአጭር እና የረጅም ጊዜ ዕቅድ አውጥቶ በትኩረት እየተገበረ ይገኛል፡፡ መተግበር አስፈላጊ ሆኖ በማግኘቱ የአፈር አሲዳማነት እያስከተለ ያለውን ችግር ለመቅረፍ ይቻል ዘንድ ትኩረትና የውሳኔ ሀሳብ የሚፈልጉ ጉዳዩች መኖራቸው አስታውቋል፡፡

የአፈር አሲዳማነት በሰብል ምርትና ምርታማነት ላይ የሚያስከትለውን ጉዳት በምርት ማሳደጊያ ዘዴዎች መፍታት ይቻላል፡፡

በሀገራችን በጠንካራ የአፈር አሲዳማነት ደረጃ የተለዩ ወረዳዎች ከፍተኛ ዝናብ የሚያገኙና ቀደም ሲል በምርታማነታቸውም የተሻሉ የነበሩ ሲሆን በአሁኑ ወቅት ግን በስፋት ያመርቷቸው የነበሩ እንደ ስንዴ፣ ገብስ፣ ባቄላ የመሳሰሉት ሰብሎች ምርታማነታቸው ከመቀነሱም አልፎ ችግሩ በተባባሰባቸው ቦታዎች ከምርት ውጭ መደረሱ መረጃ ያመለክታል፡፡

የአፈር አሲዳማነት ንጥረ ነገሮች እጥረትን በማስከተል የሰብል ዕድገትን በማቀጨጭ በሰብል ምርት ላይ ከ 50 በመቶ እስከ 100 በመቶ የምርት ቅነሳ እንደሚያስከትል በሀገራችን በተለያዩ ጊዜያት የተደረጉ ጥናቶች አሳይተዋል (IFPRI, 2010; EIAR, 2016, 2018)፡፡

በሀገራችን ለ2012/13 ምርት ዘመን 14 ሚሊየን ኩ/ል ማዳበሪያ ከውጪ ታስገባለች፡፡ ከዚህ ውስጥ 28% (4ሚሊየን ኩ/ል) በጠንካራ የአፈር አሲዳማነት በተጠቁ የእርሻ ማሳዎች ላይ እንደሚጨመር ታሳቢ ተደርጎ በአፈር አሲዳማነት ምክንያት በየዓመቱ የሚደርሰው ሀገራዊ ኪሳራ 43.5 በመቶ የማዳበሪያ ብክነት ሲሆን ይህም 2.1 ቢሊየን የሀብት ብክነት ሆኖ ተቀምጧል ፡፡

አሲዳማ አፈርን በኖራ በማከም የሰብል ምርትና ምርታማነትን በከፍተኛ ደረጃ መጨመር እንደሚቻል በአገራችን ላለፉት ዓመታት በምርምር ተቋማት፣ በግብርና ኤክስቴንሽን ሰርቶ ማሳያዎች፣ እንዲሁም በተለያዩ ፕሮጀክቶች እና በተቀናጀ የኩታ ገጠም አርሶ አደር ማሳዎች ላይ ሲከናወኑ በነበሩ ስራዎች ተረጋግጧል፡፡

ሌሎች ፓኬጆች እንደተጠበቁ ሆኖ በተለያዩ ባለድርሻ አካላት የተሰሩ የምርምር ስራዎች እንደሚያመላክቱት አሲዳማ አፈርን በኖራ ማከም ከአርሶ አደሩ አሰራር ጋር ሲነጻጸር ኖራ የተጨመረባቸው ማሳዎች ከፍተኛ የምርት ጭማሪ አሳይተዋል፡፡

በዚህም የስንዴ ምርታማነት (ኩ/ል በሄ/ር) 71 በመቶ፣ የገብስ 100% በመቶ፣ በቆሎ 28 በመቶ እና ባቄላ 88 በመቶ ማሳደግ እንደሚቻል ያሳያል (EIAR 2015-2019, GIZ and ICRISAT 2018)፡፡

በሀገራችን በጠንካራ አሲዳማነት ከተጠቃው 3.7 ሚሊየን ሄ/ር ውስጥ 1.51 ሚሊየን ሄ/ር ማከም ከተቻለ በሀገር አቀፍ ደረጃ በደጋማ አካባቢዎች የሚመረቱ ዋና ዋና ሰብሎች ማለትም ስንዴ፣ በቆሎ፣ ገብስ እና ባቄላ ብቻ በአመት 24.5 ሚሊዩን ኩ/ል ተጨማሪ ምርት ማግኘት ይቻላል፡፡

ኖራ አሲዳማ አፈርን ለማከም የላቀ አስተዋጾ ያደርጋል፡፡ አንድ ጊዜ ብቻ የሚጨመረው ኖራ ለ 3 ዓመታት ተመሳሳይ የምርት ጭማሪ ሊያስገኝ እንደሚችል ታሳቢ በማድረግ 91 ቢሊየን ብር የተጣራ ተጨማሪ ገቢ በሶስት ዓመት ጊዜ ውስጥ ማስገኘት ይችላል፡፡ ይህም ማለት በአማካኝ በዓመት 30 ቢሊየን የተጣራ ገቢ ማግኘት እንደሚቻል የአፈር ለምነት ዳይሬክቶሬት መረጃ ያሳያል፡፡

በመጨረሻም አሲዳማ አፈር ለማከምና ምርታማነቱን ለማሻሻል የተለያዩ ዘዴዎች እንዳሉ የሚታወቅ ሲሆን በዋነኝነት ኖራን መጠቀም ውጤታማነቱ የጎላ መሆኑ በዓለማቀፍ እና በሀገር አቀፍ ደረጃ የተገኙ ልምዶች ያመላክታሉ፡፡ ሆኖም ግን ኖራ ብቻውን የሚፈለገውን ውጤት ማስገኘት ስለማይችል ከሰው ሰራሽ እና ተፈጥሮ ማዳበሪያ ጋር አቀናጅቶ መጠቀም የግድ ይላል ፡፡

የአፈር ህክምና[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

በመጨረሻም አሲዳማ አፈር ለማከምና ምርታማነቱን ለማሻሻል የተለያዩ ዘዴዎች እንዳሉ የሚታወቅ ሲሆን በዋነኝነት ኖራን መጠቀም ውጤታማነቱ የጎላ መሆኑ በዓለማቀፍ እና በሀገር አቀፍ ደረጃ የተገኙ ልምዶች ያመላክታሉ፡፡ ሆኖም ግን ኖራ ብቻውን የሚፈለገውን ውጤት ማስገኘት ስለማይችል ከሰው ሰራሽ እና ተፈጥሮ ማዳበሪያ ጋር አቀናጅቶ መጠቀም የግድ ይላል ፡

ጠቀሜታ[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

ለሰው እና ለእንስሳት ሕይወት አስፈላጊ ምንጭ። ከነሱ መካከል መጥቀስ ይቻላል-የምድርን ንጥረ ነገሮች አቅርቦት, ለሰው ልጅ አስፈላጊ የሆኑ በቪታሚኖች እና ማዕድናት የበለፀጉ ምግቦችን መትከል. አፈር የምድር የላይኛው ክፍል ንብርብር ነው.። [1]

ምንጭ[ለማስተካከል | ኮድ አርም]

  1. ^ ሀ ለ "Archive copy". Archived from the original on 2023-12-01. በ2023-12-01 የተወሰደ.
  2. ^ https://am.sadaalomma.com/%E1%8A%A0%E1%8D%88%E1%88%AD-%E1%8A%A0%E1%88%B5%E1%8D%88%E1%88%8B%E1%8C%8A-%E1%8B%A8%E1%89%B0%E1%8D%88%E1%8C%A5%E1%88%AE-%E1%88%80%E1%89%A5%E1%89%B5-%E1%8A%90%E1%8B%8D/
  3. ^ ሀ ለ https://www.jardineriaon.com/am/I-%E1%8A%A0%E1%89%A5%E1%8B%9B%E1%8A%9B%E1%8B%8D%E1%8A%95-%E1%8C%8A%E1%8B%9C.html
  4. ^ ሀ ለ ሐ https://www.meteorologiaenred.com/am/%E1%8B%A8%E1%8A%A0%E1%8D%88%E1%88%AD-%E1%8B%93%E1%8B%AD%E1%8A%90%E1%89%B6%E1%89%BD.html
  5. ^ https://www.dw.com/am/%E1%8C%A4%E1%8A%93%E1%88%9B-%E1%8A%A0%E1%8D%88%E1%88%AD-%E1%88%88%E1%8C%A4%E1%8A%93%E1%88%9B-%E1%88%85%E1%8B%AD%E1%8B%88%E1%89%B5/a-18853901
  6. ^ "Archive copy". Archived from the original on 2023-12-01. በ2023-12-01 የተወሰደ.
  7. ^ https://am.atomiyme.com/%E1%8A%A0%E1%8D%88%E1%88%AD-%E1%88%9D%E1%8A%95%E1%8B%B5%E1%8A%95-%E1%8A%90%E1%8B%8D-%E1%8A%A0%E1%8D%88%E1%88%AD-%E1%88%B5%E1%89%A5%E1%8C%A5%E1%88%AD-%E1%88%88%E1%88%98%E1%88%A8%E1%8B%B3%E1%89%B5/
  8. ^ ሀ ለ https://am.delachieve.com/primer-%E1%8B%A8%E1%8A%A0%E1%8D%88%E1%88%AD-%E1%8B%93%E1%8B%AD%E1%8A%90%E1%89%B6%E1%89%BD-%E1%8A%A0%E1%8D%88%E1%88%AD-%E1%89%A3%E1%88%85%E1%88%AA%E1%8B%AB%E1%89%B5/
  9. ^ https://www.facebook.com/MoAEthiopia/photos/a.417258065060448/2665532560232976/?type=3
ከ «https://am.wikipedia.org/w/index.php?title=አፈር&oldid=380351» የተወሰደ