ኢትዮ ቴሌኮም
ኢትዮ ቴሌኮም ቀድሞ የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን በኢትዮጵያ ውስጥ ካሉት የመንግስት መስሪያ ቤቶች ከየኢትዮጵያ አየር መንገድ ቀጥሎ ሁለተኛው ግዙፍ መስሪያ ቤት ሲሆን፣ ለሀገሪቱ ዘመናዊ የግንኙነት አውታር በቀዳሚነት አገልግሎት ይሠጣል። ዋና መስሪያቤቱ በዋና ከተማዋ አዲስ አበባ ይገኛል። የተመሠረተው በአዋጅ ቁጥር 131/52 በ1952 እ.ኤ.አ. ነበር።
ቀደም ሲል የኢትዮጵያ ቴሌኮሙዩኒኬሽን ኮርፖሬሽን በመባል የሚታወቀው ኢትዮ ቴሌኮም ዋናው የኢንተርኔት እና የስልክ አገልግሎት አቅራቢ በመሆን የሚያገለግል የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን ኩባንያ ነው ፡፡ ኢትዮ ቴሌኮም በባለቤትነት የተያዘው በኢትዮጵያ መንግስት ሲሆን በኢትዮጵያ በሚገኙ ሁሉም የቴሌኮሙኒኬሽን አገልግሎቶች ላይ በብቸኝነት የሚቆጣጠር ነው ፡፡ [2] መቀመጫውን አዲስ አበባ በማድረግ ከኢትዮጵያ አየር መንገድ ፣ ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ፣ ከኢንሹራንስ ኮርፖሬሽን እና ከኢትዮጵያ የመርከብ መስመሮች ጋር በመሆን በኢትዮጵያ ውስጥ በመንግስት ባለቤትነት ከሚተዳደሩ “ቢግ -5” ቡድኖች አንዱ ነው ፡፡ [3]
ኢትዮ ቴሌኮም እ.ኤ.አ. ከ 2010 እስከ 2013 በሰኔ ወር ባለው የሥራ አመራር ውል በፈረንሣይ ቴሌኮም የሚተዳደር ሲሆን የኢትዮጵያ መንግሥት ትዕዛዞችን እንዲያከብር ተገደደ ፡፡ [4] ኢቲሲ በፍጥነት በማደግ ላይ ያለችውን የሀገሪቱን ጥያቄ ማሟላት ባለመቻሉ መንግስት ለአስተዳደሩ መሰጠቱን ገል ጿል ፡፡ በተጨማሪም የቴሌኮሙኒኬሽን አገልግሎቶች ቢያንስ በቅርብ ጊዜ ውስጥ ወደ ግል እንደማይተላለፉ ተገልጻል ፡፡ [5] ኢትዮ ቴሌኮም ከ 300 ሚሊዮን ዶላር በላይ ለኢትዮጵያ መንግስት ገቢ ያስገኘ ሲሆን በቀድሞው ጠቅላይ ሚኒስትር ኃይለማርያም ደሳለኝ “የገንዘብ ላም” ተብሏል ፡፡
በመጀመሪያ የፖስታ ፣ የስልክ እና የቴሌግራፍ ሚኒስቴር ክፍፍል ፣ ኢቲሲ ምን ሊሆን ይችላል ተብሎ የተቋቋመው እ.ኤ.አ.በ 1952 በአዋጅ ቁጥር 131/52 የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን ኢምፔሪያል ቦርድ (ኢ.ኢ.ኢ.ኢ.ኢ.) ተቋቋመ ፡፡ እንደ ጥቅምት ወር (እ.ኤ.አ.) በ 1981 (እ.ኤ.አ.) እንደገና የተደራጀው የኢትዮጵያ ቴሌኮሙዩኒኬሽን አገልግሎት እንደ የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን አገልግሎት ሆኖ ፡፡ እ.ኤ.አ. በኖቬምበር 1996 የኢትዮጵያ ቴሌኮሙዩኒኬሽን ባለስልጣን በሚኒስትሮች ምክር ቤት ደንብ ቁጥር 10/1996 ኢቲሲ ሆነ ፡፡ ቀጣዩ አዋጅ 49/1996 የኢ.ቲ.ሲን ግዴታዎች እና ግዴታዎች አስፋፋ ፡፡ ለዓለም አቀፍ የትራፊክ አገናኞች እና ለግንኙነት አገልግሎቶች ኢ.ቲ.ሲ በዋነኝነት በሱሉልታ የሚገኘው የሕንድ ውቅያኖስን እና የአትላንቲክ ውቅያኖስ ሳተላይቶችን የሚያስተላልፍ እና የሚቀበለውን የምድር ጣቢያውን ይጠቀማል ፡፡ [7] በቀድሞ ማማ ግንባታዎች ዲዛይንና ምህንድስና (እ.ኤ.አ. በ 1970 ዎቹ) የምህንድስና አማካሪ ድርጅት አሩፕ ተሳትፈዋል፡፡
ኢቲሲ (እ.ኤ.አ.) እ.ኤ.አ. በ 2006 መገባደጃ ላይ የኢትዮ ቴሌኮሙኒኬሽን አገልግሎቶችን ለማሻሻልና ለማስፋፋት ከሶስት የቻይና ኩባንያዎች ፣ ዜድቲኢ ኮርፖሬሽን ፣ ሁዋዌ ቴክኖሎጂስ እና የቻይና ዓለም አቀፍ ቴሌኮሙኒኬሽን ኮንስትራክሽን ኮርፖሬሽን ጋር 1.5 ቢሊዮን ዶላር የሚያወጣ ስምምነት ፈርመዋል ፡፡ ይህ ስምምነት የሞባይል አገልግሎቶችን ቁጥር ከ 1.5 ሚሊዮን ወደ 7 ሚሊዮን ፣ የመሬት መስመር የስልክ አገልግሎቶችን ከ 1 ሚሊዮን ወደ 4 ሚሊዮን ከፍ ያደርገዋል ፣ እንዲሁም የፋይበር ኦፕቲክ ኔትወርክን ከአሁኑ 4000 ኪሎ ሜትር ወደ 2010 ከፍ ያደርገዋል ፡፡ ይህ የ ‹ሀ› አካል ነው ፡፡ በኢትዮጵያ መንግስት የሀገሪቱን የቴሌኮሙኒኬሽን መሰረተ ልማት ለማሻሻል ትልቅ የአሜሪካን ዶላር 2.4 ቢሊዮን ዶላር ዕቅድ [8] በ 2018 የሞባይል አገልግሎት ንግድ ከሀገሪቱ 85% ደርሷል ፡፡ እ.ኤ.አ. የካቲት 2018 (እ.ኤ.አ.) ኢትዮ ቴሌኮም 64.4 ሚሊዮን ተመዝጋቢዎች እንደነበሩት በአህጉሪቱ ትልቁ የቴሌኮሙኒኬሽን አገልግሎት ኦፕሬተር ማድረጉ ተዘግቧል ፡፡ ኦፕሬተሩ ኢትዮጵያን በኬንያ ፣ በጅቡቲ እና በሱዳን በኩል ከሌላው ዓለም ጋር ለማገናኘት 42 ጊቢ / ሰ አቅም ያላቸውን ሦስት ምድራዊ ፋይበር ኦፕቲክ ኬብሎችን ይሠራል ፡፡ [9] ነሐሴ 2019 (እ.አ.አ.) ኩባንያው የቴሌኮምን ዘርፍ በሊበራል አደርጋለሁ ብሎ ከወሰነበት ጊዜ ጀምሮ ሌሎች የቴሌኮም ኩባንያዎች ወደ ኢትዮጵያ ገበያ ከመግባታቸው በፊት 4 ጂ ኔትዎርክ እንደሚጭን አስታውቋል ፡፡ [10]
የኢትዮ ቴሌኮም ዋና መስሪያ ቤት በአዲስ አበባ
የአሁኑ የኢትዮ ቴሌኮም ዋና ስራ አስፈፃሚ ፍሬህይወት ታምሩ ከነሐሴ 1 ቀን 2018 ጀምሮ አንዷለም አድማሴዬን በመቀጠል አምስት ዓመት ያገለገሉ ነበሩ ፡፡ አንዱዓለም የከፍተኛ ትምህርት አግባብነትና ጥራት ኤጀንሲ ዳይሬክተር ሆነው ተመድበዋል ፡፡ ፍሬህይወት ከዚህ በፊት ለዚያው የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን የውስጥ ድጋፍ አገልግሎት በምክትል ዋና ሥራ አስፈፃሚነት ሰርታለች ፡፡ ሁሉንም የክትትል ጥራት ፕሮቶኮሎችን እንደምታስተዳድር ለካፒታል ተናግራለች ፡፡ [11]
(እ.አ.አ.) እስከ ነሐሴ 26 ቀን 2020 ድረስ ኢትዮ ቴሌኮም በ 2020 የበጀት ዓመት 842 አዲስ የመሠረተ ልማት ቦታን ለማራዘም አቅዶ ነበር ፡፡ ይህ ተጨማሪ መሠረተ ልማት ኩባንያው ተጨማሪ 5.2 ሚሊዮን አዳዲስ ደንበኞችን ለማስተናገድ ያስችለዋል ተብሎ ይጠበቃል ፡፡ ኩባንያው በዚህ የበጀት ዓመት 55.5 ቢሊዮን ብር ገቢ ለማመን አቅዶ ካለፈው በጀት ዓመት በ 16 ፒሲ ዕድገት አሳይቷል ፡፡ በተጨማሪም የአገሪቱን የቴሌኮም መጠጋጋት ወደ 51.3pcc ለማሳደግ አቅዷል [12]
በአሁኑ ሰአት
ቴሌብርናቴሌብር ሱፐር አፕ አቅርቧል።
ሞባይል (የተንቀሳቃሽ ስልክ)
ኢትዮ ቴሌኮም 7,861 የተንቀሳቃሽ ስልክ ማማዎች ያሉት ሲሆን በኢትዮጵያ 85% የሞባይል ሬዲዮ ሽፋን አላቸው። በ2014 ዓ.ም. ገደማ 370 ያህሉ በትግራይ ጦርነት ወቅት ጉዳት ደርሶባቸዋል።
የሞባይል ሲስተሞች ዝርዝር
| ሲስተም | ሞገድ | ቴክኖሎጂ |
| GSM (2G) | 900 MHz (E-GSM) | GPRS, EDGE |
| UMTS (3G) | 2100 MHz (B1) | HSPA+ |
| LTE (4G) | 1800 MHz (B3) | LTE+ |
| 5G NR | 3500 MHz (n78) | - |
ኢንተርኔት
ኢትዮ ቴሌኮም በሱዳን፣ በጅቡቲ፣ በኬንያ እና በሶማሊላንድ በኩል የፋይበር ኬብሎችን በመዘርጋት የምስራቅ አፍሪካ የባህር ውስጥ ኬብል ሲስተም (Eastern Africa Submarine Cable System) ጋር ያገናኛል። እ.ኤ.አ በ2025 አራቱም መስመሮች በሰከንድ 1.83 ቴራቢትስ (terabits) የዳታ ማስተላለፍ አቅም የነበራቸው ሲሆን በአገር ውስጥ ያለው የፋይበር ኬብል ርዝመት ደግሞ 23,000 ኪሎ ሜትር ደርሷል።
የኢትዮ ቴሌኮም ኔትወርክ ለአይ ፒ ቪ 6 (IPv6) ውስን ድጋፍ አለው።
የመደበኛ ስልክ መስመር
እ.ኤ.አ በ2025 የኢትዮ ቴሌኮም 765,500 መደበኛ መስመር ተመዝጋቢዎች አሉት። በዚሁ ዓመት ኩባንያው 910 ኤም ኤስ ኤ ጂዎችን (MSAGs) (የስልክ መስመሮችን ከበይነመረብ ጋር የሚያገናኙ መሳሪያዎች) የተካ ሲሆን 202 አዳዲስ አስገብቷል።
የዳታ ማዕከላት
ኩባንያው 4.2 ሜጋ ዋት የኤለክትሪክ ሀይል የሚፈጁ ሁለት የዳታ ማዕከላት ያሉት ሲሆን በዋናነት የሞባይል የገንዘብ አገልግሎቱን ለማገልገል ነው የሚውሉት።
ሞባይል
ኢትዮ ቴሌኮም በአፍሪካ ትልቁ የሞባይል ኦፕሬተር ሲሆን እ.ኤ.አ በ2025 77.7 ሚሊዮን የድምፅ ጥሪ ተመዝጋቢዎች እና 43.5 ሚሊዮን የሞባይል ዳታ ተጠቃሚዎች አሉት። ኩባንያው ጂ ኤስ ኤም (GSM)፣ 3ጂ፣ 4ጂ ኤልቲኢ (4G LTE) እና በቅርቡ ደግሞ 5ጂ አገልግሎቶችን ይሰጣል። ኔትወርኩ ኤስ ኤም ኤስ (SMS) እና ኤም ኤም ኤስ (MMS) መልእክት መላላክ፣ የድምፅ መልእክት ማግኘት እና ለገቢ ጥሪዎች ብጁ የደውል ቅላጼዎችን (CRBT) የማዘጋጀት አማራጭን ይሰጣል። በተጨማሪም ተጠቃሚዎች የጥሪ ማስተላለፍ፣ የጥሪ መጠበቅ እና የጥሪ ማዞርን እንዲሁም የአለም አቀፍ ሮሚንግ (roaming) አገልግሎቶችን መጠቀም ይችላሉ።
የመደበኛ ስልክ መስመር
ኢትዮ ቴሌኮም በአገሪቱ ውስጥ ብቸኛው የመደበኛ ቴሌፎን አገልግሎት አቅራቢ ሲሆን አብዛኛዎቹ የብሮድባንድ ኢንተርኔት ደንበኞች ግንኙነታቸውን የሚያገኙት በአሲሜትሪክ ዲጂታል ሰብስክራይበር መስመር (Asymmetric Digital Subscriber Line (ADSL)) ቴክኖሎጂ ሲሆን ይህም በሕዝባዊ የስልክ አውታረመረብ (public switched telephone network) ላይ ይሰራል። በቅርቡ ኩባንያው የነሐስ መስመሮችን በላቁ የፋይበር ኦፕቲክ ኬብሎች ለመተካት ያለመ 'የመዳብ ማብሪያ ማጥፊያ' (Copper Switch-Off initiative) የተሰኘ ፕሮጀክት ጀምሯል።
ዲ ኤን ኤስ እና የድረገጽ መዝገብ(DNS and hosting)
ኩባንያው ለ .et ቲ ኤል ዲ (TLD) የዲ ኤን ኤስ ትርጉም መስጠትና አዲስ ምዝገባዎችን ያስተናግዳል። እንዲሁም በዳታ ማዕከሎቹ ውስጥ ለእንግዶች እና ለግለሰቦች የማስተናገጃ አገልግሎቶችን ይሰጣል። በ2013 ዓ.ም ኩባንያው በቻይናውያን አይሲቲ ኩባንያ ሁዋዌ የተገነባ ዘመናዊ የዳታ ማዕከል አስመርቋል።
የሞባይል ገንዘብ
እ.ኤ.አ ግንቦት 2021 (ግንቦት 2013 ዓ.ም.) ኢትዮ ቴሌኮም ቴሌብር የተሰኘውን የሞባይል ገንዘብ አገልግሎት ጀመረ። እ.ኤ.አ በ2025 ይህ አገልግሎት 51.5 ሚሊዮን ተጠቃሚዎች ያሉት ሲሆን 3.85 ትሪሊዮን ብር በማንቀሳቀስ በአገሪቱ ትልቁ የሞባይል ገንዘብ አገልግሎት አቅራቢ ለመሆን በቅቷል። የኢትዮ ቴሌኮም ደንበኞች ይህንን አገልግሎት በአፕሊኬሽን ወይም በተንቀሳቃሽ ስልኮቻቸው ዩ ኤስ ኤስ ዲ ኮድ በመጠቀም ማግኘት ይችላሉ። ቴሌብር ደንበኞች ገንዘብ እንዲልኩ ወይም እንዲቀበሉ፣ የአየር ሰዓት (ሞባይል ካርድ) እንዲገዙ፣ አነስተኛ ብድር እንዲያገኙ፣ የፍጆታ ሂሳቦችን እንዲከፍሉ፣ የመንግስት ክፍያዎችን እንዲፈጽሙ እንዲሁም ሌሎች የፋይናንስ አገልግሎቶችን እንዲያገኙ ያግዛል። ከዚህም በተጨማሪ የስማርት ስልክ ተጠቃሚዎች የሌሎች ድርጅቶችን አገልግሎቶች በ "ሚኒ አፕ" አማካኝነት በቀላሉ እንዲያገኙ ያስችላል።
ችርቻሮ
ኩባንያው 1000 በሚሆኑ የአገልግሎት ማዕከሎቹ አማካኝነት የምርት ስም ያላቸውን የሞባይል ስልኮች፣ ዶንግል (dongles)፣ ሞደሞችን እና የቴሌኮም መለዋወጫዎችን ያቀርባል።
በኬንያው ግዙፍ የቴሌኮሙኒኬሽን ኩባንያ ሳፋሪኮም ወደ ኢትዮጵያ ገበያ መግባት፣ ኢትዮጵያ መንግስት የቴሌኮም ዘርፉን ነፃ ካወጣ በኋላ የተከሰተ ትልቅ ለውጥ ነበር። ይህ ለውጥ ለኢትዮጵያውያን ዜጎች ለዓመታት አንድ አማራጭ ብቻ ሲጠቀሙበት ከቆዩ በኋላ አሁን ሁለት የቴሌኮም አቅራቢዎችን የመምረጥ ዕድል ፈጠረላቸው። በኢንዱስትሪ ምንጮች ግምገማ፣ ውድድሩ ኢትዮ ቴሌኮምን ምርቶቹንና አገልግሎቶቹን በፍጥነት እንዲያሻሽልና የዋጋ ቅናሽ እንዲያደርግ አስገድዶታል። "ይህ የህልውናችን ጉዳይ ነው!" ሲሉ የኢትዮ ቴሌኮም ዋና ሥራ አስፈጻሚ ተናግረዋል
የኤም-ፔሳ መዘግየት: የኢትዮጵያ መንግስት የምስራቅ አፍሪካን ቀልብ በሳበው የሳፋሪኮም የሞባይል ገንዘብ ዝውውር አገልግሎት "ኤም-ፔሳን" ፈቃድ በመስጠት ላይ ያለው መዘግየት አነጋጋሪ ሆኗል። በአሁኑ ሰዓት 602 የመንግስት ተቋማት እና 1,447 ነዳጅ ማደያዎች ክፍያዎችን የሚቀበሉት በቴሌብር ብቻ በመሆኑ፣ ኤም-ፔሳ ከቴሌብር ጋር ሲወዳደር እዚህ ግባ የሚባል ተወዳጅነት አላገኘም። ቴሌብር ቀድሞውንም ሁለት ዓመት ቀድሞ በመጀመሩ ተደማምሮ፣ ኤም-ፔሳ በ2016 ዓ.ም 3.1 ሚሊዮን ተጠቃሚዎችን ብቻ አፍርቷል፤ በተቃራኒው ቴሌብር 41 ሚሊዮን ተጠቃሚዎች አሉት።
በመስመሮች ላይ የሚነሱ ክሶች: በታህሳስ ወር፣ ኢትዮ ቴሌኮም ሳፋሪኮም ኢትዮጵያ በጅቡቲ በኩል የሚያልፈውን አለም አቀፍ የመገናኛ መስመሩን እንዲሁም በአፋር ክልል ያሉትን የአገልግሎት መስመሮቹን በግንባታ ስራ ምክንያት ጉዳት አድርሷል ሲል በይፋ ከሰሳቸው።
መሠረተ ልማት ክፍያ: ሳፋሪኮም ኢትዮጵያ የኢትዮ ቴሌኮም መሰረተ ልማት የሚጋራ ሲሆን ይህም በመጀመርያው የ2015 ዓ.ም አጋማሽ ለኢትዮ ቴሌኮም 743.6 ሚሊዮን ብር ገቢ አስገኝቷል።
በኦፕንኔት ኢኒሼቲቭ (OpenNet Initiative) እና በፍሪደም ሃውስ (Freedom House) ሪፖርቶች መሠረት፣ የኢትዮጵያ መንግሥት በኢትዮ ቴሌኮም አማካኝነት በመላ አገሪቱ ፖለቲካዊ ዓላማ ያለው የኢንተርኔት ማጣሪያ ይጥላል:: የቴሌኮሙኒኬሽን ኢንዱስትሪውን የሚቆጣጠረው የ2004 ዓ.ም ሕግ እንደሚያመለክተው፣ ጋዜጠኞች የኢትዮ ቴሌኮምን ክትትልና የኢንተርኔት ሳንሱርን ለማለፍ የሚያደርጉት ሙከራ እስከ 15 ዓመት በሚደርስ እስራት የሚያስቀጣ የወንጀል ጥፋት ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል።
በአብዛኛው የታገዱት ድረ-ገጾች በመንግሥት ላይ ከፍተኛ ትችት የሚያቀርቡ በውጭ አገር የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን የሚያስተዳድሯቸው ናቸው። ሆኖም፣ ኢትዮ ቴሌኮም አልፎ አልፎ ሌሎች ድረ-ገጾችንም አግዷል። ለምሳሌ፣ በ2000 ዓ.ም ዘጋቢ ጋዜጣ ዋና አዘጋጅ መታሰራቸውንና መደብደባቸውን ከዘገበ በኋላ፣ የጋዜጠኞችን መብት አስጠባቂ ኮሚቴ ድረ ገጽ ለበርካታ ወራት ተዘግቶ ነበር። ከ2005 ምርጫ በኋላ በነበሩት ሁለት ዓመታት፣ በአገሪቱ ብቸኛው የስልክ አገልግሎት አቅራቢ የነበረው ኢትዮ ቴሌኮም የሞባይል ስልክ የጽሑፍ መልዕክቶችን አግዶ ነበር። መንግሥት በወቅቱ ትልቁ ተቃዋሚ የነበረው አንድነት ለዴሞክራሲ ኅብረት የፀረ-መንግሥት ሠልፎችን በጽሑፍ መልእክት ያስተባብር እንደነበር ተናግሯል። ኢትዮ ቴሌኮም የመልእክት አገልግሎቱን መስከረም 2007 ዓ.ም ላይ እንደገና ጀመረ።