ፌጦ

ፌጦ

ፌጦ

አስተዳደግ

በፍጥነት ይበቅላል። ፩ ወይም ፪ ሳምንት ብቻ ከተተከለ በኋላ፣ የሚበላው ቡቃያ በ5 - 13 ሴንቲሜትር ሲቆም፣ ይመረታል።

በብዛት የሚገኝበት መልክዓ ምድር

በብዙ አገር ለምሳሌ በኢትዮጵያ፣ ኢንግላንድ፣ ፈረንሳይ፣ ሆላንድና ስካንዲናቪያ ውስጥ፣ ለሰብለ ገበያ ይታደጋል።

የተክሉ ጥቅም

ፌጦ ለተቀመመ ጻዕሙ አለም ዙሪያ በአበሳሰል ውስጥ ይወደዳል።

አቶ ሲገንጣለር (1960 እ.ኤ.አ.) ለፌጦ የሚከተሉት ጥቅሞች ዘግቧል፦

• ጥሬ ደረቅ ዘሮች እንደ ዱቄት ተደቅቀው ከውሃ ጋር ተቅላቅሎ የከብት ሆድ ችግር ለማከም ፤
• የዚህም ዱቄትና ውሃ ለጥፍ በሰነጣጠቀ ከንፈር፣ በፀሐይ መጠበስ፣ ለመሳሰሉም ቆዳ ችግሮች፣
• ዱቄቱም ከማር ተቀላቅሎ ለአሚባ በሽታ ይወሰዳል።
• ለጥፉም በቆዳ ተቀቦ ቢምቢንና የመሳሰሉትን ለመከልከል፤
• ባለፉት ዘመናት፣ ጦረኞች በሌሊት ብርድ ለመታገስ ለሙቀት ያህል ይቀቡት ነበር።
• ለሆድ ጭብጠት፦ ፌጦ፣ ጥቁር አዝሙድና ጨው አንድላይ እንደ ሊጥ ይፈጫል፤ ለ፯ ቀን ከቦካ በኋላ ፩ ሻይ ማንኪያ በየቀኑ ለሆድ ጭብጠት፤
• ዱቄቱም ከፍትፍት ጋር ተቀላቅሎ ፌጦ ፍትፍት የተባለ ምግብ ይሠራል። ይህ በማለዳ እንደ ሞርሟሪ ይበላል። በበጌምድር ባሕል በዕንቁጣጣሽ ዋዜማ ይበላ ነበር።

በሐረር፣ ፌጦ የላሞች ግት በሽታ ወይም «ጊጎ» ለማከም እንደ ጠቀመ ተዘግቧል።

በሰዎች አብዝቶ መብላት ያደረገውን የጎን ሕመም ለማከም ተጠቅሟል።

በ2006 እ.ኤ.አ. በጥላሁን ተክለሃይማኖት በተመራ ጥናት፣ የሚከተሉት ጥቅሞች በደብረ ሊባኖስ ዙሪያ ተገኙ፦

• ፌጦ ዘር ተደቅቆ በውሃ ወይም በሎሚ ጭማቂ፣ ለመጋኛ፣ ለሆድ ቁርጠት ወይም ለትኩሳት («ምች»)፣ ይሰጣል
• ለ«ምች» ደግሞ፣ ፌጦ፣ የነጭ ባሕር ዛፍና የብሳና ቅጠል፣ ዳማ ከሴና ጥንጁት ቅጠሎችም አገዶችም፤ በውሃ ተፈልተው በአፍንጫ እንፋሎቱን በመተንፈስ ነው።
• ለሆድ ቁርጠትም፦ ፌጦ በነጭ ሽንኩርት ልጥ መብላት፣ ወይም ፌጦ ከጤና አዳም ፍሬና ቅጠል ጋር መብላት፤ ወይም
• ለሰው ሆድ ቁርጠት፣ ወይም ለከብት ጎሎባ፦ ፌጦ፣ ጤና አዳም ፍሬ/ቅጠል እና የጠጅ ሳር ሥር መብላት
• ለከብትም ጎሎባ፦ ፌጦ፣ የምድር እምቧይና የእንሶላል (Anethum foeniculum) ሥር፣ የነጭ ሽንኩርት አኩራች፣ ተደቅቆ በውሃ ለከብቱ ይሰጣል።

በ2013 እ.ኤ.አ. በዓቢዩ እኒየው በተመራ ጥናት፣ በፍቼ ወረዳ የፌጦ ዘር ዱቄት ደግሞ ለወባ ወይም ለአባለዘር በሽቶች ይሰጣል።