ጋናሜ ያኢ

ጋናሜ ያኢ (Ganamee Yaa'ii:) አንዲት ኦሮሞ ሴት ለባርነት የተሸጠች፤ እሷም የኦሮምኛ ስነ ጽሁፍ መሰረት ሆናለች

በ18ኛው እና በ19ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ብዙ ቁጥር ያለው የኦሮሞ ህዝብ በተለያዩ ሀገራት ለባርነት ትሸጥ ነበር።

ከእነዚህ መካከል አንዷ የሆነች ሴት ማንነቷን ሳትዘነጋ ለኦሮምኛ ቋንቋ እና ስነ-ጽሁፍ እድገት መሰረታዊ አስተዋፅኦ ስላደረገች ሴት ጠየቅናት።

Ganamee Yaa'ii Shaseedaa Odaa የትውልድ ስሟ ነው፣ በጀርመንኛ ግን ፓውሊን ፋጢማ ትባላለች።

ጋናሚን በ1830ዎቹ መጀመሪያ ላይ በጅማ አውራጃ በጉማ ተወለደች፣ የህይወት ታሪኳን የፃፈች ጀርመናዊት መምህር ተናግራለች።

በወቅቱ በባሪያ ንግድ ወቅት ብዙ ልጆች ከቤተሰቦቻቸው ተዘርፈዋል ወይም በጎሳ መካከል በሚደረጉ ጦርነቶች ለባርነት ተወስደዋል ሲሉ የቋንቋና ስነ-ጽሁፍ መምህር ተፈሪ ንጉሴ ለቢቢሲ ተናግረዋል።

ጋናሚ ከቤተሰቦቿ የተሰረቀችው በባሪያ ነጋዴዎች ሊሆን እንደሚችል ተናግሯል።

የጋናሚ ያኢን የሕይወት ታሪክ በመመርመር፣ ሊደርሆስ አባቷ በጦርነቱ የተገደለው በስድስት ዓመቷ እንደሆነ ጽፋለች።

አንድ ቀን በ9 ዓመቷ የአባቷን መቃብር እየጎበኘች በባሪያ ነጋዴዎች ታግታለች።

ከዚያም “ከጅማ ወደ ጎንደር፣ ከዚያ ወደ ግብፅ ተሸጠች” አለ ተፈሪ።

በግብፅ 12 ጊዜ ደጋግማ ከተሸጠች በኋላ ወደ ካይሮ የተወሰደችው የግብፃዊው መህመት አሊ ንብረት እንደሆነ ሊዳርሆስ አንቀፅ ገልጿል።

በሱ ክፍል ውስጥ እንደምትሰራ እና እስልምናን እንደምትከተል ጽፏል።

“ጀርመናዊቷ ጆን ባሮን በ1847 ወደ ግብፅ በተጓዘች ጊዜ ሕይወቷን ለውጦታል” በማለት የቀድሞ ጀርመናዊ ተመራማሪና ፕሮፌሰር ዎልበርት ስሚዝ ተናግረዋል።

ግብፃዊው ጋናሚ ለጆን ባሮን በስጦታ ሰጠው።

ዎልበርት ስሚዝ በምርምርው ላይ እንዳሳተመዉ ጀርመን ቆርኔሌዎስ ስትደርስ ስሟ ፋጢማ ተብሎ ተቀየረ እና ከክርስትና ጥምቀት በኋላ ስሟ ወደ ፓውሊን ዮሃን ተቀየረ።

በጀርመን ከተገዛች በኋላ ጋናሜ ወደ ትምህርት ቤት የሄደችው የቤት ውስጥ እንክብካቤን ለመማር እና "በትምህርቷ በጣም ጠንካራ ስለነበረች" ከሚስዮናውያን ጋር መሥራቷን ቀጠለች ይላል ታፋሪ።

ከተባለው ተሰጥኦዋ አንዱ እንግሊዘኛ፣ ጀርመንኛ እና አረብኛን ጨምሮ ወደ አምስት የሚጠጉ ቋንቋዎችን አቀላጥፋ ተናግራለች።

በጠዋት ክርስትናን ተቀብላ በ1852 ከተጠመቀች በኋላ ከካህናትና ከሚሲዮናውያን ጋር ተቀራርቦ መሥራት ጀመረች።

ጋናሜ በስብከተ ወንጌል እንቅስቃሴ ውስጥ ትልቅ ሚና እንደነበራት ሚስተር ተፈሪ ተናግረዋል።

ጋናሚን 'የኦሮሞ ልጅ' የተሰኘ ትዝታዎቿን መፅሃፍ ፅፋ ከሞተች በኋላ ታትሞ ከ30 በላይ ቋንቋዎች ተተርጉሟል።

መጽሐፏ ተጠናቀቀ እና በጀርመን ሊደር ሃውስ ታትሟል።

«ኦሮሞን ለአለም አሳውቃለች በተለይ አውሮፓ።»

በሚያዝያ 1855 ጋናሜ ወንጌሉ ለህዝቦቿ እንዲደርስ ያላትን ፍላጎት በመግለጽ ለሚስዮናውያን ደብዳቤ ጻፈች።

ጋናመን ለኦሮሞ ህዝብ ትልቅ ተልዕኮ ለመመስረት ዋና ምክንያት ሊሆን ይችላል ብለዋል።

ተልእኮው ለኦሮሞ ህዝብ እንዲደርስ፣ ወንጌልን ወደ ኦሮምኛ ለመተርጎም ጥረት በማድረግ እና ሌሎች ተግባራት ላይ የራሱን አስተዋፅኦ አድርጓል።

“የኦሮሞ ልጅ” ማለዳ መፅሃፋችንም ሲሸጥ የተገኘው ገቢ ለተልዕኮው ተሰጥቷል ተብሏል።

ይህ ተልእኮ በኦሮሚያ ትምህርት ቤቶች፣ አብያተ ክርስቲያናት እና የተለያዩ ማዕከላት ግንባታ ላይ ትልቅ ሚና ተጫውቷል።

ህዳር 1855 እ.ኤ.አ. ጥዋት ላይ በድንገት በመተንፈሻ አካላት በሽታ ተይዛ በየካቲት 11 ሞተች ።

ወልበርት ስሚዝ ጋናመን የተቀበረው በሪየን እንደሆነ ጽፏል።