ኖርዌይ

Kongeriket Norge Kongeriket Noreg የኖርዌይ ግዛት
ሰንደቅ ዓላማ አርማ
ብሔራዊ መዝሙር:  Ja, vi elsker dette landet
የኖርዌይመገኛ
ዋና ከተማ		ኦስሎ
ብሔራዊ ቋንቋዎች		ኖርዌይኛ
መንግሥት {{{ንጉሥ ጠቅላይ ሚኒስትር		ሀራልድ አምስተኛ ኤርና ሱልበርግ
የመሬት ስፋት አጠቃላይ (ካሬ ኪ.ሜ.)		385፣207 (67ኛ)
የሕዝብ ብዛት የ2025 እ.ኤ.አ. ግምት		5,594,340 (120ኛ)
ገንዘብ		የኖርዌ ክሮነር
የሰዓት ክልል		UTC +1
የስልክ መግቢያ		+47
ከፍተኛ ደረጃ ዶሜን		.no

ኖርዌይ ፣ በይፋ የኖርዌይ መንግሥት ፣ በሰሜን አውሮፓ ውስጥ ኖርዲክ ሀገር ናት ፣ የዋናው መሬት ግዛት የምእራባዊ እና ሰሜናዊውን የስካንዲኔቪያን ባሕረ ገብ መሬትን ያጠቃልላል። የራቀ የአርክቲክ ደሴት ጃን ማየን እና የስቫልባርድ ደሴቶች የኖርዌይ አካል ናቸው። ቡቬት ደሴት፣ በሱባታርክቲክ ውስጥ የምትገኘው፣ የኖርዌይ ጥገኝነት ነች። እንዲሁም የጴጥሮስ 1 ደሴት እና የኩዊን ሞድ ምድር የአንታርክቲክ ግዛቶችን የይገባኛል ጥያቄ ያቀርባል። የኖርዌይ ዋና ከተማ እና ትልቁ ከተማ ኦስሎ ነው።

ኖርዌይ በድምሩ 385,207 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (148,729 ካሬ ማይል) ያላት ሲሆን በጥር 2022 5,425,270 ህዝብ ነበራት። ሀገሪቱ በ1,619 ኪሜ (1,006 ማይል) ርዝመት ያለው ረጅም ምስራቃዊ ድንበር ከስዊድን ጋር ትጋራለች። በሰሜን ምስራቅ ፊንላንድ እና ሩሲያ እና በስካገርራክ የባህር ዳርቻ በደቡብ ፣ በሌላኛው በኩል ዴንማርክ እና እንግሊዝ ናቸው። ኖርዌይ ከሰሜን አትላንቲክ ውቅያኖስ እና ከባረንትስ ባህር ጋር ትይዩ ሰፊ የባህር ዳርቻ አላት። የባህር ላይ ተጽእኖ የኖርዌይን የአየር ንብረት ይቆጣጠራል, በባህር ዳርቻዎች ላይ መጠነኛ ዝቅተኛ የሙቀት መጠኖች; የውስጠኛው ክፍል ቀዝቀዝ እያለ ፣እንዲሁም በሰሜን ኬክሮስ ላይ ካሉ ሌሎች የአለም አካባቢዎች በጣም ገር ነው። በሰሜናዊው የዋልታ ምሽት እንኳን, ከቅዝቃዜ በላይ ያለው የሙቀት መጠን በባህር ዳርቻ ላይ የተለመደ ነገር ነው. የባህር ላይ ተጽእኖ በአንዳንድ የአገሪቱ አካባቢዎች ከፍተኛ ዝናብ እና የበረዶ ዝናብ ያመጣል.

የግሉክስበርግ ቤት ሃራልድ አምስተኛ የኖርዌይ ንጉስ ነው። ኤርና ሶልበርግን በመተካት ዮናስ ጋህር ስቶሬ ከ2021 ጀምሮ ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው አገልግለዋል። ኖርዌይ ሕገ መንግሥታዊ ንጉሣዊ ሥርዓት ያላት አሃዳዊ ሉዓላዊ አገር እንደመሆኗ መጠን የመንግሥትን ሥልጣን በፓርላማ፣ በካቢኔና በጠቅላይ ፍርድ ቤት መካከል ትከፋፍላለች፣ በ1814 ሕገ መንግሥት ይወሰናል። ግዛቱ የተመሰረተው በ872 የበርካታ ጥቃቅን መንግስታት ውህደት ሲሆን ለ1,150 አመታት ያለማቋረጥ ኖሯል። ከ1537 እስከ 1814፣ ኖርዌይ የዴንማርክ – ኖርዌይ ግዛት አካል ነበረች፣ እና ከ1814 እስከ 1905፣ ከስዊድን መንግስት ጋር በግላዊ ህብረት ውስጥ ነበረች። ኖርዌይ በአንደኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ገለልተኛ ነበረች እና እስከ ሚያዚያ 1940 ድረስ አገሪቱ በናዚ ጀርመን በተወረረችበት እና እስከ ሁለተኛው የዓለም ጦርነት ማብቂያ ድረስ ቆየች።

ኖርዌይ በሁለት ደረጃዎች የአስተዳደር እና የፖለቲካ ንዑስ ክፍሎች አሏት-አውራጃዎች እና ማዘጋጃ ቤቶች። የሳሚ ህዝብ በሳሚ ፓርላማ እና በፊንማርክ ህግ በኩል በባህላዊ ግዛቶች ላይ የተወሰነ መጠን ያለው የራስን እድል በራስ የመወሰን እና ተጽእኖ ይኖረዋል። ኖርዌይ ከአውሮፓ ህብረት እና ከአሜሪካ ጋር የጠበቀ ግንኙነት አላት። ኖርዌይ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት፣ ኔቶ፣ የአውሮፓ ነፃ ንግድ ማህበር፣ የአውሮፓ ምክር ቤት፣ የአንታርክቲክ ስምምነት እና የኖርዲክ ካውንስል መስራች አባል ነች። የአውሮፓ ኢኮኖሚ አካባቢ፣ WTO እና OECD አባል; እና የ Schengen አካባቢ አካል. በተጨማሪም የኖርዌይ ቋንቋዎች ከዴንማርክ እና ከስዊድን ጋር የጋራ ግንዛቤን ይጋራሉ።

ኖርዌይ የኖርዲክ የበጎ አድራጎት ሞዴልን ከአለም አቀፍ የጤና እንክብካቤ እና አጠቃላይ የማህበራዊ ደህንነት ስርዓት ጋር ትይዛለች፣ እና እሴቶቿ በእኩልነት አስተሳሰብ ላይ የተመሰረቱ ናቸው። የኖርዌይ ግዛት በፔትሮሊየም ፣ በተፈጥሮ ጋዝ ፣ በማዕድን ፣ በእንጨት ፣ በባህር ምግብ እና በንፁህ ውሃ ውስጥ ትልቅ የባለቤትነት ቦታዎች አሉት ። የፔትሮሊየም ኢንዱስትሪው የአገሪቱን አጠቃላይ የሀገር ውስጥ ምርት (ጂዲፒ) ሩቡን ይይዛል። በነፍስ ወከፍ፣ ኖርዌይ ከመካከለኛው ምስራቅ ውጪ በነዳጅ እና በተፈጥሮ ጋዝ ከፍተኛ መጠን ያለው የአለም ቀዳሚ ነች።

ሀገሪቱ በአለም ባንክ እና አይኤምኤፍ ዝርዝር ውስጥ ከአለም በአራተኛው ከፍተኛ የነፍስ ወከፍ ገቢ አላት። በሲአይኤ የሀገር ውስጥ ምርት (PPP) የነፍስ ወከፍ ዝርዝር (2015 ግምታዊ) የራስ ገዝ ግዛቶችን እና ክልሎችን ጨምሮ፣ ኖርዌይ በአስራ አንድ ደረጃ ላይ ትገኛለች። 1 ትሪሊየን ዶላር ዋጋ ያለው የአለም ትልቁ የሉዓላዊ የሀብት ፈንድ አላት። ኖርዌይ ከ 2009 ጀምሮ በዓለም ላይ ከፍተኛውን የሰብአዊ ልማት መረጃ ጠቋሚ አላት ። ይህ ቦታ ቀደም ሲል በ 2001 እና 2006 መካከል ይገኝ ነበር ። በ 2018 ከፍተኛውን በእኩልነት የተስተካከለ ደረጃ አላት ። ኖርዌይ በ 2017 የአለም ደስታ ሪፖርት ላይ አንደኛ ሆናለች እና በአሁኑ ጊዜ በ OECD የተሻለ ህይወት ማውጫ ፣ የህዝብ ታማኝነት ማውጫ ፣ የነፃነት መረጃ ጠቋሚ እና የዲሞክራሲ መረጃ ጠቋሚ አንደኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች። ኖርዌይ እንዲሁ በአለም ላይ ካሉ ዝቅተኛ የወንጀል ደረጃዎች አንዷ ነች።

ምንም እንኳን አብዛኛው የኖርዌይ ህዝብ የኖርዌይ ብሄረሰብ ቢሆንም በ21ኛው ክፍለ ዘመን ኢሚግሬሽን የህዝብ ቁጥር እድገትን ከግማሽ በላይ ይይዛል። እ.ኤ.አ. በ 2021 በሀገሪቱ ውስጥ አምስት ትልልቅ አናሳ ቡድኖች የፖላንድ ፣ የሊትዌኒያ ፣ የሶማሌ ፣ የፓኪስታን እና የስዊድን ስደተኞች ዘሮች ነበሩ።