ጣልያን

Repubblica Italiana የጣልያ ሬፑብሊክ
ሰንደቅ ዓላማ አርማ
ብሔራዊ መዝሙር:  Il Canto degli Italiani
የጣልያመገኛ
ዋና ከተማ		ሮማ
ብሔራዊ ቋንቋዎች		ጣልያንኛ
መንግሥት {{{ፕሬዝዳንት ጠቅላይ ሚኒስትር		ሴርጆ ማታሬላ ጆርጂያ ሜሎኒ
የመሬት ስፋት አጠቃላይ (ካሬ ኪ.ሜ.) ውሀ (%)		301,318 (71ኛ) 2.4
የሕዝብ ብዛት የ2022 እ.ኤ.አ. ግምት		58,853,482 (23ኛ)
የሰዓት ክልል		UTC +1
የስልክ መግቢያ		+39
ከፍተኛ ደረጃ ዶሜን		.it

ጣልያን ወይም የጣልያን ሪፐብሊክ በደቡብ እና በምዕራብ አውሮፓ የሚገኝ ሀገር ነው። በአልፕስ ተራሮች የተከበበ እና በበርካታ ደሴቶች የተከበበ በሜዲትራኒያን ባህር መካከል የሚገኝ ባሕረ ገብ መሬትን ያቀፈ ነው። ጣሊያን ከፈረንሳይ፣ ስዊዘርላንድ፣ ኦስትሪያ፣ ስሎቬንያ እና ከቫቲካን ሲቲ እና ሳን ማሪኖ ማይክሮስቴትስ ጋር የመሬት ድንበር ትጋራለች። በስዊዘርላንድ (ካምፕዮን) እና የአፍሪካ ፕላት (ፔላጂያን ደሴቶች) ደሴቶች አሉት። ጣሊያን 301,340 ኪሜ2 (116,350 ካሬ ማይል) ይሸፍናል፣ ወደ 60 ሚሊዮን የሚጠጋ ህዝብ ይኖራት። በአውሮፓ አህጉር በመሬት ስፋት አሥረኛዋ አገር ስትሆን በሕዝብ ብዛት ከአውሮፓ ኅብረት አባል አገሮች ሦስተኛዋ ናት። ዋና ከተማዋ እና ትልቁ ከተማዋ ሮም ነው።

የጣሊያን ባሕረ ገብ መሬት በታሪክ የብዙ ጥንታዊ ሕዝቦች መገኛና መድረሻ ነው። በማዕከላዊ ኢጣሊያ የምትገኝ የላቲን ከተማ በመንግሥትነት የተመሰረተች፣ የሜዲትራኒያንን ዓለም ድል ያደረገች እና ለዘመናት እንደ ኢምፓየር የምትገዛ ሪፐብሊክ ሆነች። በክርስትና መስፋፋት ሮም የካቶሊክ ቤተ ክርስቲያንና የጳጳሳት መቀመጫ ሆነች። በመካከለኛው ዘመን መጀመሪያ ላይ ጣሊያን የምዕራብ ሮማን ኢምፓየር መፈራረስ እና ከጀርመን ጎሳዎች ወደ ውስጥ ስደት አጋጠማት። በ11ኛው ክፍለ ዘመን የኢጣሊያ ከተማ-ግዛቶች እና የባህር ላይ ሪፐብሊኮች እየተስፋፉ በንግድ አዲስ ብልጽግናን አምጥተው ለዘመናዊ ካፒታሊዝም መሰረት ጥለዋል። የጣሊያን ህዳሴ በ15ኛው እና በ16ኛው ክፍለ ዘመን በፍሎረንስ አብቦ ወደ ቀሪው አውሮፓም ተዛመተ። የጣሊያን አሳሾች ወደ ሩቅ ምስራቅ እና ወደ አዲሱ አለም አዳዲስ መንገዶችን አግኝተዋል፣ ይህም የአውሮፓ የግኝት ዘመን እንዲመጣ አግዟል። ይሁን እንጂ በጣሊያን ከተማ-ግዛቶች መካከል ለዘመናት የዘለቀው ፉክክር እና ንትርክ ባሕረ ገብ መሬትን ወደ ብዙ ግዛቶች ተከፋፍሎ እስከ ዘመናዊው ዘመን ድረስ እንዲቆይ አድርጎታል። በ17ኛው እና በ18ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የኢጣሊያ ኢኮኖሚያዊ እና የንግድ ጠቀሜታ በእጅጉ ቀንሷል።

ከብዙ መቶ ዓመታት የፖለቲካ እና የግዛት ክፍፍል በኋላ ጣሊያን በ 1861 የነፃነት ጦርነቶች እና የሺህዎች ዘመቻን ተከትሎ የጣሊያን መንግሥት መሠረተ። ከ19ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ጀምሮ እስከ 20ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ድረስ ጣሊያን በፍጥነት በኢንዱስትሪ በመግዛት ሰሜኑን በቅኝ ገዝታ ስትገዛ ደቡቡ ግን በድህነት እና ከኢንዱስትሪ ተዳክሞ በመቆየቱ ብዙ ስደተኛ ዳያስፖራ እንዲኖር አድርጓል። እ.ኤ.አ. ከ 1915 እስከ 1918 ጣሊያን በአንደኛው የዓለም ጦርነት ከኢንቴንቴ እና ከማዕከላዊ ኃይሎች ጎን ተሳትፋለች። እ.ኤ.አ. በ 1922 ከግርግር እና ግርግር በኋላ በጣሊያን ፋሽስት አምባገነን ስርዓት ተቋቋመ። በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ኢጣሊያ ለአሊያንስ (1940-1943) እጇን እስክትሰጥ ድረስ የአክሲስ አካል ነበረች እና ከዚያም የግዛቷ ክፍል በናዚ ጀርመን ተያዘ፣ የአሊያንስ ተባባሪ ነበር። የጣሊያን ተቃውሞ እና የጣሊያን ነፃ አውጪ (1943-1945)። ከጦርነቱ ፍጻሜ በኋላ ሀገሪቱ በሪፈረንደም ንጉሳዊ አገዛዝን በሪፐብሊክ በመተካት ረጅም የኢኮኖሚ እድገት ያስመዘገበች ትልቅ የላቀ ኢኮኖሚ ሆነች።

ጣሊያን በአለም ውስጥ ስምንተኛ-ትልቅ የሀገር ውስጥ ምርት (GDP) አለው, በአውሮፓ ውስጥ ሁለተኛው ትልቅ የማኑፋክቸሪንግ ኢንዱስትሪ (በአለም 7 ኛ-ትልቅ) ነው. ሀገሪቱ በአህጉራዊ እና አለምአቀፍ ኢኮኖሚያዊ፣ ወታደራዊ፣ ባህላዊ እና ዲፕሎማሲያዊ ጉዳዮች ላይ ትልቅ ሚና ትጫወታለች። ጣሊያን የአውሮፓ ህብረት መስራች እና ግንባር ቀደም አባል ናት እና ኔቶ ፣ ጂ7 ፣ ሜዲትራኒያን ህብረት ፣ ላቲን ህብረት እና ሌሎችን ጨምሮ በብዙ ዓለም አቀፍ ተቋማት ውስጥ ትገኛለች። የበርካታ ግኝቶች እና ግኝቶች ምንጭ ሀገሪቱ የባህል ልዕለ ኃያላን ተደርጋ የምትወሰድ እና የአለም የጥበብ ፣የሙዚቃ ፣የሥነ ጽሑፍ ፣የምግብ ፣ሳይንስና ቴክኖሎጂ እና ፋሽን ማዕከል ሆና ቆይታለች። በዓለም ላይ ካሉት የዓለም ቅርሶች ብዛት (58) ያላት ሲሆን በዓለም ላይ አምስተኛዋ በብዛት የሚጎበኙ አገር ናት።

ይዩ

• የጣልያን ታሪክ