13ኛው ሥርወ መንግሥት
13ኛው ሥርወ መንግሥት በጥንታዊ ግብጽ የግብጽ ሁለተኛ ማዕከለኛ ዘመን ከ1819 እስከ 1646 ዓክልበ. ድረስ የቆየ ሥርወ መንግሥት ነው።
13ኛው ሥርወ መንግሥት በቀጥታ ከመካከለኛው መንግስት (12ኛው ሥርወ መንግሥት) ተቀጠለ፤ መጀመራው ፈርዖኑም የ4 አመነምሃት ልጅ እንደ ሆነ ይታመናል።[1] የግብጽ ታሪክ አዋቂ ኪም ራይሆልት እንደ ጻፈው፣ አዲስ ሥርወ መንግሥት መቆጠሩ (በማኔቶን አቆጣጠር) በስሜኑ ግብጽ ወይም ገሤም 14ኛው ሥርወ መንግሥት ተነስቶ ሀገሩ ስለ ተከፋፈለ ይመስላል፤ ይህም የሆነው በንግሥት ሶበክነፈሩ ዘመን ውስጥ እንደ ጀመረ ብሎ ያስባል።[1] ስለዚህ ከሜምፎስ በስሜን እስከ 2ኛው ፏፏቴ ድረስ ገዝቶ ነበር። በጊዜ ላይ የሥርወ መንግሥቱ ኃይል ደከመ፤ ሂክሶስም (15ኛው ሥርወ መንግሥት) ከወረሩ በኋላ ከጤቤስ ብቻ ይገዙ ጀመር። በ1646 ዓክልበ. ሂክሶስ መምፎስን ያዙ፤ አቢዶስም ከጤቤስ ነጻ ወጥቶ የራሱን የአቢዶስ ሥርወ መንግሥት መሠረተ፤ ስለዚህ ግዛቱ እንደገና ተከፋፍሎ መሪዎቹ ከዚያ በሚከተለው 16ኛው ሥርወ መንግሥት ይቆጠራሉ።[1]
ይህ ቅደም-ተከተል በተለይ እንደ አቶ ራይሆልት አስተሳሰብ ነው።
- ሰኸምሬ ኹታዊ 1 ሶበክሆተፕ 1819-1816 ዓክልበ. ግድም
- ሰኸምካሬ ሶንበፍ 1816-1812 ዓክልበ. ግድም
- ነሪካሬ 1812-1811 ዓክልበ. ግድም
- ሰኸምካሬ 5 አመነምሃት 1811-1808 ዓክልበ. ግድም
- አመኒ ቀማው 1808-1806 ዓክልበ. ግድም
- ሆተፒብሬ 1806-1803 ዓክልበ. ግድም
- ዩፍኒ 1803 ዓክልበ. ግድም
- 6 አመነምሃት 1803-1800 ዓክልበ. ግድም
- ሰመንካሬ ነብኑኒ 1800-1798 ዓክልበ. ግድም
- ሰኸተፒብሬ 1798-1796 ዓክልበ. ግድም
- ሰዋጅካሬ 1796 ዓክልበ. ግድም
- ነጀሚብሬ 1796 ዓክልበ. ግድም
በሚከተለው ዘመን 8 ፈርዖኖች ቢገዙም፣ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ወይም ጨቲ የሆነው ሰው አንኹ ዕውነተኛው ባለሥልጣን ይመስላል።
- ኻአንኽሬ ሶበክሆተፕ 1795-1791ዓክልበ. ግድም
- ረንሰነብ 1791 ዓክልበ. ግድም
- ሆር አዊብሬ 1791-1783 ዓክልበ. ግድም
- ሰኸምሬኹታዊ ኻውባው 1783-1781 ዓክልበ. ግድም
- ጀድኸፐረው 1781 ዓክልበ. ግድም
- ሰጀፋካሬ 1781-1776 ዓክልበ. ግድም
- ኹታዊሬ ወጋፍ 1776-1774 ዓክልበ. ግድም
- ኡሰርካሬ ኸንጀር 1774-1766 ዓክልበ. ግድም - ስሙ ማለት በሴማዊ ቋንቋ «እሪያ» (ሕንዚር) እንደ ሆነ ይታመናል።
- ስመንኽካሬ ኢሚረመሻው 1766-1754 ዓክልበ. ግድም
- ሰኸተፕካሬ አንተፍ 1754-1744 ዓክልበ. ግድም
- ሴት መሪብሬ 1744-1741 ዓክልበ. ግድም
- 3 ሶበክሆተፕ 1741-1702 ዓክልበ. ግድም - የጌሤም መንግሥት አስጨረሰ፣ «ሲፓራ» የተባለች ባርያ በባርዮች ዝርያ ላይ ስለ ተገኘች በአንዳንድ ዘንድ በሙሴ ልደት ጊዜ የገዛው የጭቆናው ፈርዖን መሆኑ ታስቧል።
- 1 ነፈርሆተፕ 1702-1690 ዓክልበ. ግድም
- ካነፈሬ 4 ሶበክሆተፕ 1690-1684 ዓክልበ. ግድም
- መርሆተፕሬ 5 ሶበክሆተፕ 1684-1680 ዓክልበ. ግድም
- ኻውተፕሬ 6 ሶበክሆተፕ 1680-1676 ዓክልበ. ግድም
- ዋሂብሬ ኢቢያው 1676-1665 ዓክልበ. ግድም
- መርነፈሬ አይ 1665-1661 ዓክልበ. ግድም፤
ከዚህ በኋላ ያሉት ከጤቤስ ውጭ አልገዙም።[2] ጸሃፊዋ ዳፍና በን ቶር እንደምታምን፣ ይህ የሆነው ሂክሶስ ያንጊዜ ከከነዓን ስለ ወረሩ ነው። ከመርነፈሬ አይ ቀጥሎ የግብጽ ሥራዊት ኃይል እጅግ ደክሞ ነበር ማለት ነው።[3]
- መርሆተፕሬ ኢኒ 1661-1659 ዓክልበ. ግድም
- ሰዋጅተው 1659-1656 ዓክልበ. ግድም
- መርሰኸምሬ 1656-1653 ዓክልበ. ግድም
- ሰውጅካሬ ሆሪ 1653-1648 ዓክልበ. ግድም
- 7 ሶበክሆተፕ 1648-1646 ዓክልበ. ግድም
- መርኸፐሬ 1646 ዓክልበ. ግድም
- ሰኸቀንሬ 1646 ዓክልበ. ግድም
- ^ ሀ ለ ሐ Kim S. B. Ryholt, The Political Situation in Egypt during the Second Intermediate Period, c.1800-1550 B.C., Museum Tusculanum Press 1997
- ^ Thomas Schneider, "The Chronology of the Middle Kingdom and the Hyksos Period", in: E. Hornung/R. Krauss/D. Warburton (eds.), Ancient Egyptian Chronology (Handbook of Oriental Studies 1, 83), Leiden/ Boston 2006, p.180
- ^ Daphna Ben Tor: Sequences and chronology of Second Intermediate Period royal-name scarabs, based on excavatedአ series from Egypt and the Levant, in: The Second Intermediate Period (Thirteenth-Seventeenth Dynasties), Current Research, Future Prospects edited by Marcel Maree, Orientalia Lovaniensia Analecta, 192, 2010, p. 91
- Clayton, Peter A. Chronicle of the Pharaohs: The Reign-by-Reign Record of the Rulers and Dynasties of Ancient Egypt. London: Thames & Hudson Ltd., 2006.